Η Κλινική Ψυχολόγος και Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς, Έλσα Μπάρδα, γράφει για τα «ερεθίσματα» που λαμβάνουν τα παιδιά από την οικογένεια και πώς αυτά τα επηρεάζουν στη μετέπειτα διαμόρφωση των συντροφικών τους σχέσεων
*Έλσα Μπάρδα – Κλινικός Ψυχολόγος – Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς
Η οικογένεια κατ’ εξοχήν αποτελεί το βασικό πρότυπο συμπεριφοράς για τα παιδιά. Συνεπώς, δεν αρκούν τα λεκτικά μηνύματα, που περνάνε οι γονείς στα παιδιά, αλλά και το τι παράδειγμα δίνουν μέσα από την δική τους συμπεριφορά και τρόπο ζωής. Όσον άφορα στην συντροφική σχέση, η συμπεριφορά του ενός γονιού προς τον άλλον καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που διαμορφώνει το παιδί πεποιθήσεις, σχετικά με το πώς πρέπει να συμπεριφέρεται στο έτερον ήμισυ και στην δική του οικογένεια, ως ενήλικας πλέον.
«Η οικογένεια δεν είναι απλώς ένα σπουδαίο πράγμα. Είναι τα πάντα» -Μάικλ Τζέι Φοξ
Θετικά μηνύματα μέσα από τις υγιείς συντροφικές σχέσεις των γονιών
«Μια ευτυχισμένη οικογένεια είναι σαν ένας προγενέστερος παράδεισος» -Τζορτζ Μπέρναρντ Σω
Η εκδήλωση τρυφερότητας και στοργής ανάμεσα στο ζευγάρι -π.χ. με την αγκαλιά- βοηθάει τα παιδιά να μάθουν να εκδηλώνουν την αγάπη τους, ως ενήλικες. Σε αντίθεση, βίαιες χειρονομίες ή συμπεριφορές δημιουργούν τραύματα στα παιδιά, τα οποία αργότερα θα μιμηθούν, χρησιμοποιώντας τον ίδιο τρόπο επίλυσης συγκρούσεων. Η ευγνωμοσύνη είναι επίσης ένας στοργικός τρόπος να πεις «ευχαριστώ» στον σύντροφο σου, ενισχύοντας την καλοπροαίρετη συμπεριφορά. Σε έναν κόσμο σκληρό, όπου οι περισσότεροι είναι σκλάβοι των προσωπικών τους «θέλω», η εκδήλωση ευγνωμοσύνης π.χ. στην σύζυγο, η οποία μπορεί να έχει εγκαταλείψει την καριέρα της, προκειμένου να αφοσιωθεί στην οικογένεια, έχοντας πλέον έναν καινούργιο ρόλο, χρειάζεται ενίσχυση και ένα «ευχαριστώ» σε τακτική βάση.
Το ζευγάρι, πέρα από την ερωτική σχέση, πρέπει να είναι και φίλοι. Να περνάνε όμορφο, ποιοτικό χρόνο μαζί. Άλλωστε, μια σχέση για να έχει διάρκεια, δεν μπορεί να βασίζεται αποκλειστικά στην ερωτική επιθυμία, αλλά και στην κοινή αποδοχή του άλλου. Οι ρεαλιστικές προσδοκίες από τον/την σύντροφο και η αμφίδρομη αποδοχή του χαρακτήρα του είναι πολύ σημαντικό δίδαγμα. προκειμένου να λειτουργήσει σωστά η σχέση. Άλλωστε, όπως είχα αναφέρει και σε προηγούμενο άρθρο μου, «η συμπεριφορά των γονιών “καθρεφτίζει” την ευτυχία των παιδιών».
«Οι γονείς είναι τα τελικά πρότυπα για τα παιδιά. Κάθε λέξη και κάθε κίνηση τα επηρεάζει. Κανένα άλλο άτομο ή εξωτερική δύναμη δεν έχει μεγαλύτερη επιρροή σε ένα παιδί από τον γονιό του» -Keeshan
Εάν το παιδί αντιληφθεί ότι κάτι δεν πάει καλά ανάμεσα στους γονείς του, τότε αυτό του προκαλεί άγχος. Έτσι, κάποιες φορές μπορεί να προσπαθήσει να απομονώσει τα αρνητικά του συναισθήματα -π.χ. παίζοντας όλη ημέρα βιντεοπαιχνίδια. Στην χειρότερη περίπτωση, οι γονείς θα εμπλέξουν το παιδί σε μια σύγκρουση, αναγκάζοντάς το να πάρει θέση. Όταν δεν καλύπτονται οι συναισθηματικές ανάγκες των γονιών εκατέρωθεν -με λίγα λόγια, ζουν συμβατικά- τότε αυτό επιφέρει μεγάλο συναισθηματικό φορτίο στο παιδί. Στο μέλλον είναι πολύ πιθανό να αναπαράγει τις συμπεριφορές που έχει μάθει στις δικές του σχέσεις ως ενήλικας -π.χ. όταν ο πατέρας δεν σέβεται την μητέρα, τότε και το αγόρι ενδεχομένως στο μέλλον, ως άντρας, να μην σέβεται την γυναίκα του.
Κεφάλαιο μονογονεϊκές οικογένειες
«Η μητέρα είναι ο μόνος άνθρωπος στον κόσμο που δεν έχει χρόνο να προσευχηθεί για τον εαυτό της, επειδή πάντα είναι απασχολημένη με το να προσεύχεται για το παιδί της».
Όταν οι γονείς παύουν να είναι ζευγάρι, αλλά παραμένουν γονείς για το παιδί, τότε εκείνο δεν επηρεάζεται τόσο αρνητικά όσον άφορα στις σχέσεις. Συχνά βλέπουμε ο ένας από τους δύο γονείς να μένει συνεπής στον γονεϊκό του ρόλο, ενώ ο άλλος προχωράει την ζωή του. Σε αυτή την περίπτωση, όπου ο γονιός είναι μάνα και πατέρας μαζί, βάζοντας το παιδί του πάνω απ’ όλα, τότε εκείνο ενδέχεται να μεγαλώσει με λίγη επιφυλακτικότητα ως προς το άλλο φύλο. Έχοντας ωστόσο μεγαλώσει σε ένα ζεστό οικογενειακό περιβάλλον, θα επιδιώξει να δημιουργήσει την δική του οικογένεια με σύνεση. Πιθανόν το παιδί να βιώνει πικρία στο πρόσωπο του γονέα που δεν εγκατέλειψε μόνο την σχέση, αλλά και εκείνο, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα ταυτιστεί με το λάθος πρότυπο, αλλά με τον γονέα που παλεύει να κρατήσει την οικογένεια και κάνει για δύο. Η μάνα που κάνει και τον πατέρα μαζί ή και το αντίστροφο είναι ο πιο δυνατός άνθρωπος στον κόσμο!
Ακόμα περισσότερες προκλήσεις αντιμετωπίζουν οι γονείς, καθώς προσπαθούν να δημιουργήσουν ισορροπίες σε μια μεικτή οικογένεια, όταν και οι δύο έχουν παιδιά. Η προσδοκία ότι οι οικογένειες μπορούν να συνενωθούν εν μία νυκτί κάτω από την ίδια στέγη, μπορεί να οδηγήσει σε απογοήτευση, καθώς είναι πολλές οι προκλήσεις συγκριτικά με την «πυρηνική» οικογένεια. Η επίγνωση των αναμενόμενων αναγκών ή προκλήσεων που προκύπτουν σε μια μεικτή οικογένεια μπορεί να βοηθήσει τα μέλη της να αποφύγουν ή να αντιμετωπίσουν σωστά το όποιο πρόβλημα προκύψει, επιτυγχάνοντας ομαλότερη και γρηγορότερη προσαρμογή στα νέα δεδομένα. Δεν υπάρχει «μαγική» συνταγή, πέρα από την σωστή προετοιμασία των εμπλεκομένων, την αγάπη, τον σεβασμό, την σωστή επικοινωνία, την υπομονή, την τρυφερότητα, την ενσυναίσθηση, για να δημιουργήσετε μια υπέροχη, ευτυχισμένη οικογένεια μαζί, για να πετύχει η δεύτερη ευκαιρία στο να δημιουργήσετε μια οικογένεια-πρότυπο για το παιδί σας, όπως την είχατε ονειρευτεί.
Στην περίπτωση που ο γονέας που έχει αναλάβει την ανατροφή του παιδιού, το οποίο είναι ακόμα ανήλικο και διαμορφώνει τον χαρακτήρα του, συμπεριφέρεται ως ελεύθερος/ελεύθερη, αναζητώντας το άλλο του μισό και βάζοντας στην άκρη τις υποχρεώσεις του ως γονιός, τότε το παιδί θα αναζητήσει, συνήθως κατά την διάρκεια της εφηβείας, αυτή την ασφάλεια, μέσα από την φιλία.
Θεωρία προσκόλλησης και ενήλικες σχέσεις
Οι ενήλικες με ασφαλή τύπο προσκόλλησης έχουν περισσότερη εμπιστοσύνη στον σύντροφό τους και είναι μονογαμικοί, συγκριτικά με τους ενήλικες με ανασφαλή τύπο προσκόλλησης, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από επιφυλακτική στάση, καθώς θεωρούν τους άλλους αναξιόπιστους. Κάτω από την «μάσκα» της αυτοδυναμίας κρύβουν την ανάγκη της συναισθηματικής απόσπασης από τους άλλους. Συναισθηματικά ευάλωτοι και επιρρεπείς στο άγχος, λειτουργούν μέσα από την αποδοχή των άλλων και καθορίζουν την αυτοεκτίμησή τους. Σε τελική ανάλυση, το πώς θα συμπεριφέρεται ένα παιδί στις συντροφικές σχέσεις του ως ενήλικος, καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την σχέση που έχει με τους γονείς του και τα γονεϊκά πρότυπα συμπεριφοράς. Πιο συγκεκριμένα, όταν μεγαλώνει σε ένα ήρεμο, ασφαλές περιβάλλον με περίσσευμα αγάπης, όπου μαθαίνει να σέβεται τον εαυτό του και τους άλλους, τότε το παιδί γίνεται πιο ώριμο και υπεύθυνο.
Το παιδί μιμείται το παράδειγμα συμπεριφοράς σου και όχι τις συμβουλές σου!
*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου.
www.protothema.gr
