ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ
Α1.
α.
1. Σωστό: «πολιτικὴν γὰρ τέχνην οὔπω εἶχον, ἧς μέρος πολεμικὴ»
2. Σωστό: «Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν»
3. Λάθος: «εἷς ἔχων ἰατρικὴν πολλοῖς ἱκανὸς ἰδιώταις, καὶ οἱ ἄλλοι δημιουργοὶ»
β.
Η αντωνυμία «αὐτῶν» αναφέρεται στη λέξη «ὑπὸ τῶν θηρίων».
Το επίρρημα «οὕτω» αναφέρεται στη φράση «ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται».
Β1. Την πολιτική αρετή με βάση τον τρόπο, με τον οποίο χρησιμοποιείται στο
απόσπασμα, θα την χαρακτηρίζαμε περιεκτική έννοια, επειδή ο Πρωταγόρας τη
συνδέει με τις έννοιες της αιδούς, της δίκης και της σωφροσύνης που συνιστούν
συστατικά της. Χρειάζεται βέβαια να διευκρινισθεί ότι οι αξίες αυτές δόθηκαν ως
πρότυπα που έπρεπε να κατακτηθούν από τους ανθρώπους με τη λογική και τον
προσωπικό αγώνα. Άλλωστε ο Δίας, αν και κατείχε την πολιτική αρετή, δεν την
δώρισε στον άνθρωπο. Αντίθετα, δώρισε την αἰδώ και τη δίκη, μέρη της πολιτικής
αρετής, για να κατακτήσει την πολιτική αρετή μόνος του ο άνθρωπος με τον
προσωπικό αγώνα του. Έτσι, θα είναι δυνατή η συγκρότηση κοινωνιών και η
περαιτέρω ανάπτυξη του πολιτισμού. Η ενέργεια αυτή του Δία δείχνει το ενδιαφέρον
και τη φροντίδα του για τους ανθρώπους.
Αἰδώς: είναι ο σεβασμός, το αίσθημα ντροπής του κοινωνικού ανθρώπου για κάθε
πράξη που προσκρούει στον καθιερωμένο ηθικό κώδικα του κοινωνικού
περιβάλλοντος. Η δράση της είναι ανασταλτική και αποτρεπτική και συμπίπτει με τη
λειτουργία της ηθικής συνείδησης. Το συναίσθημα αυτό λειτουργεί και ως κίνητρο
για την εκτέλεση του χρέους και του καθήκοντος που επιβάλλει η κοινωνία στα μέλη
της, αφού με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η αγανάκτηση και η αποδοκιμασία των
άλλων.
Δίκη: είναι το συναίσθημα της δικαιοσύνης, η ενύπαρκτη στον άνθρωπο αντίληψη
για το δίκαιο και το άδικο, ο σεβασμός των γραπτών και άγραφων νόμων και των
δικαιωμάτων των άλλων, καθώς και οι ενέργειες για την αποκατάσταση αυτών των
δικαιωμάτων, όταν καταστρατηγούνται βάναυσα από κάποιον. Η δίκη εκδηλώνεται
με τη δημιουργία και την τήρηση κανόνων δικαίου, την κατοχύρωση του δικαίου, του
ορθού και του νόμιμου. Έτσι περιστέλλεται ο ατομικισμός και ο εγωισμός και
εξασφαλίζεται η αρμονική κοινωνική συμβίωση. Κάθε πολιτισμικά προηγμένη
κοινωνία θεμελιώνεται στις αξίες της αιδούς και της δίκης. Οι αξίες αυτές είναι
καθολικές και συνιστούν παράγωγα της εξέλιξης τόσο της ηθικής συνείδησης, όσο
και του πολιτισμού που την εκφράζει και την κατευθύνει.
Χάρη στην αιδώ και στη δίκη εξασφαλίζεται η αρμονική συμβίωση μέσα στην πόλη,
η συνοχή του συνόλου, η ισορροπία και η ευταξία. Με αυτές αναπτύσσονται μεταξύ
των ανθρώπων σχέσεις φιλίας, συνεργασίας, αλληλεγγύης και αλληλοσεβασμού («ἵν’
εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί»). Στο περιεχόμενο της
πολιτικής αρετής, πέρα από την αἰδῶ και τη δίκη, ο Πρωταγόρας εντάσσει και τη
2
σωφροσύνη («ὅταν δὲ εἰς συμβουλὴν πολιτικῆς ἀρετῆς ἴωσιν, ἣν δεῖ διὰ
δικαιοσύνης πᾶσαν ἰέναι καὶ σωφροσύνης») και την ευσέβεια.
Σχολικό βιβλίο, Φάκελος Υλικού, σελ. 62.
Β2.
Οι γλωσσικές επιλογές μέσω των οποίων παρουσιάζεται η εντολή του Δία για την
επιβολή της θανατικής ποινής είναι:
επανάληψη της λέξης «πόλις».
εναλλαγή ευθέος και πλαγίου λόγου/ σχήμα αποστροφής: «Ἐπὶ πάντας,» ἔφη
ὁ Ζεύς, «καὶ πάντες μετεχόντων ̇…»
χρήση της προστακτικής έγκλισης: «θές».
χρήση παρομοίωσης: «ὡς νόσον πόλεως».
Ο Πρωταγόρας τελειώνει τον μύθο με τον Δία να επιβάλλει αυστηρά την ανάγκη της
καθολικότητας της πολιτικής αρετής και μάλιστα με την ποινή του θανάτου
δηλώνοντας έτσι την πολύ μεγάλη σημασία που δίνει στις αξίες της αιδούς και της
δίκης για τη συγκρότηση και τη διατήρηση της πολιτείας. Η σημασία και η
αυστηρότητα του νόμου του Δία τονίζεται από την επιβολή θανατικής ποινής
(«κτείνειν ὡς νόσον πόλεως») σε όποιον δεν συμμορφώνεται στις εντολές του. Η
παρομοίωση όποιου δεν συμμετέχει στην πολιτική αρετή με αρρώστια της πόλης
υποδηλώνει ότι αποτελεί κίνδυνο γι’ αυτή και πρέπει να θανατωθεί για να
διαφυλαχθεί η τάξη και η ισορροπία του συνόλου.
Ο Δίας ζητάει το απόλυτο και το απαιτεί με αμείλικτη σκληρότητα. Επιπλέον η επιβολή της ποινής του θανάτου από τον Δία, και συνεπώς η αδυναμία του να εξασφαλίσει την καθολικότητά τους, δείχνει
ότι οι αξίες της αιδούς και της δίκης δεν είναι έμφυτες, γιατί δεν αποτελούσαν
γνώρισμα της αρχικής ανθρώπινης φύσης και ότι ο σκληρός νόμος που τις επιβάλλει
είναι «έργο του χρόνου, της πικρής πείρας και της ανάγκης». Με αυτόν τον τρόπο οι
πολίτες διαμορφώνουν κοινωνικοπολιτική συνείδηση και αναδεικνύονται υπεύθυνοι
για τη χρηστή διοίκηση, αφού αυτή εξαρτάται από το δικαίωμά τους να έχουν
βαρύνουσα άποψη για τη διαχείριση των δημόσιων υποθέσεων.
Β3. 1. Λάθος
2. Λάθος
3. Σωστό
4. Σωστό
5. Λάθος
Β4. α. 1- ε
2- γ
3- στ
4- ζ
5- η
6- α
Β4. β.
Λέγεται ότι αρκετοί πολιτικοί έχουν διαφθαρεί λόγω της εξουσίας.
Ο άνθρωπος είναι δημιουργός ενός πολιτισμού με αντιφατικές όψεις.
Β5.
3 Ο Καλλικλής ταυτίζει την άποψη του με το νόμο της φύσης, ότι είναι άδικο ο
καλύτερος και ο δυνατότερος να έχει τα ίδια με τον χειρότερο και τον πιο αδύνατο
και έρχεται σε αντίθεση με αυτό που ίσχυε παλιά «Η ίδια φύση…πιο αδύνατο»,
δηλαδή αυτοί που θέσπιζαν τους νόμους , επειδή ήταν οι αδύνατοι και οι
περισσότεροι έθεταν τους νόμους με βάση το συμφέρον τους.
Γι’ αυτό θεωρούσαν αδικία να απαιτούν οι πιο άξιοι και οι πιο ικανοί να έχουν περισσότερα «Φοβίζουν
λοιπόν… αδικίας». Βέβαια, για τον Πρωταγόρα ο πραγματικός λόγος της συνεχούς
αποτυχίας του ανθρώπου να συγκροτήσει πόλεις και η τάση του προς την αδικία
οφείλεται στην απουσία πολιτικής τέχνης και όχι στην ανωτερότητα ή κατωτερότητα
των ανθρώπων.
Από την άλλη πλευρά, ο Πρωταγόρας θεωρεί πως η αδικία είναι παράγοντας
κατάλυσης της κοινωνικής οργάνωσης. Οι άνθρωποι ζούσαν διασκορπισμένοι, στα
πρώτα στάδια της ύπαρξής τους, και για να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο των άγριων
ζώων δημιούργησαν ομάδες συμβίωσης, χωρίς όμως σταθερές δομές. Αδικούσαν ο
ένας τον άλλον και δεν μπορούσαν να συνυπάρξουν διότι δεν υπήρχαν οι κατάλληλοι
κανόνες για να επιβάλλουν δεσμεύσεις και περιορισμούς ώστε να εξασφαλιστεί η
ενότητα και η συνοχή της κοινωνίας. Οι κανόνες αυτοί αποτελούν το μέσο για την
συνύπαρξη των ατόμων αφού αποφεύγουν την αδικία σεβόμενοι το δίκαιο και τα
δικαιώματα των συμπολιτών τους.
Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Γ1. Ο Άνυτος, από τη μια, εξαιτίας της κακής αγωγής του γιου του και της δικής του
απερισκεψίας έχει κακή φήμη ακόμα και ύστερα από το θάνατό του. Ο Σωκράτης,
από την άλλη, επειδή εξύψωσε τον εαυτό του στο δικαστήριο επέσυρε τον φθόνο και
έκανε πιο πολύ τους δικαστές να τον καταδικάσουν σε θάνατο. Σε ’μένα, λοιπόν,
φαίνεται ότι έτυχε τη μοίρα που αγαπούν οι θεοί.
Γ2. Ο Σωκράτης επέδειξε ψυχική ρώμη επειδή εγκατέλειψε την φρικτή ζωή, επέλεξε
τον ωραίο θάνατο («ῥάστου»). Επιπλέον, από τη φύση του ήταν αντίθετος στα
καθιερωμένα, δε δείλιασε μπροστά στο θάνατο αλλά τον αποδέχτηκε με χαρά, καθώς
θεωρούσε ότι είναι καλύτερο να πεθάνει από το να ζει. Ο Ξενοφώντας δεν μπορεί
παρά να τον επαινέσει κατανοώντας την σοφία του και τη γενναιότητά του.
Γ3.α.
«Ἡμῖν μέν οὖν δοκεῖ θεοφιλεστέρων μοιρῶν τετυχηκέναι• τῶν μέν γάρ βίων τά
χαλεπώτερα»
Γ3.β.
«Ἐπεί γάρ γνῶθι τοῦ ἔτι ζῆ τό τεθνηκώς ἴσθι»
Γ4.α.
διά τό μεγαλύνειν Εμπρόθετος προσδιορισμός της αιτίας στη μετοχή
«ἐπαγόμενος»
τοῦ ζῆν Γενική συγκριτική από το «κρεῖττον»
4τοῦ ἀνδρός Γενική κτητική στο «σοφίαν»
ἀξιομακαριστότατον Κατηγορούμενο του αντικειμένου από το δοξαστικό ρήμα
«νομίζω»
Γ4.β. «εἰ δέ… συνεγένετο» Υπόθεση
«νομίζω» Απόδοση πραγματικό
Μετατροπή σε προσδοκώμενο
«ἐάν… συγγένηται» Υπόθεση
«νομιῶ» Απόδοση
Φιλολογική ομάδα «Άλμα»
Βόλλαρη Εξακουστή
Δάββου Σοφία
Λούπη Βασιλική
Μιχαηλίδη Αθηνά
Παναγιωτοπούλου Όλγα
Πανοπούλου Ιωάννα
Παπαδόπουλος Σάκης
Τσουκαλά Αναστασία
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ
ΘΕΜΑ Α
Α1.Α
Α2.Γ
Α3.Δ
Α4.Β
Α5.Γ
ΘΕΜΑ Β
Β1.
1 Α
2 Γ
3 Β
4 Α
5 Γ
6 Β
7 Α
Β2. Σελ. 103 «Η δρεπανοκυτταρική αναιμία ….. γονιδίου βs
».
B3. Σελ. 22 «Ένα βακτήριο μπορεί να περιέχει ένα ή περισσότερα πλασμίδια … προσδίδουν
καινούριες ιδιότητες». Προέκυψαν βακτήρια στα οποία μεταφέρθηκαν πλασμίδια με
αποτέλεσμα να αποκτήσουν ανθεκτικότητα και στα δύο αντιβιοτικά.
Β4. Το mRNA με μετάφραση του οποίου θα προκύψει το πεπτίδιο θα διαθέτει τα ακόλουθα
κωδικόνια του κωδικοποιούν τα συγκεκριμένα αμινοξέα:
5’ – …AUGCUUGUCGCCCCA…-3’
Όταν προσδεθεί στο ριβόσωμα το tRNA που μεταφέρει το αμινοξύ βαλίνη θα έχει μόλις
απομακρυνθεί από το ριβόσωμα το tRNA της μεθειονίνης. Το tRNA αυτό έχει αντικωδικόνιο
συμπληρωματικό και αντιπαράλληλο με το κωδικόνιο που κωδικοποιεί τη μεθειονίνη, το
οποίο εδώ είναι και κωδικόνιο έναρξης της μετάφρασης. Έτσι αντικωδικόνιο tRNA: 3’ –
UAC-5’. Η μεθειονίνη παραμένει προσδεδεμένη μέσω της λευκίνης, ενώ το tRNA που τη
μετέφερε, μεταφέρεται στο κυτταρόπλασμα για να ενωθεί με μια νέα μεθειονίνη.
2
ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Η θέση έναρξης της αντιγραφής βρίσκεται στη θέση Β. Στην ασυνεχή αλυσίδα
τοποθετείται πρώτο το πρωταρχικό τμήμα που βρίσκεται απέναντι από την αλληλουχία 2.
Γ2. Το πριμόσωμα ενσωματώνει 6 ραδιενεργά ριβονουκλεοτίδια και η DNA πολυμεράση
κατά την επιμήκυνση των πρωταρχικών τμημάτων ενσωματώνει 13 ραδιενεργά
δεοξυριβονουκλεοτίδια.
Το πριμόσωμα δημιουργεί τα πρωταρχικά τμήματα τοποθετώντας απέναντι από τα
δεοξυριβονουκλεοτίδια της Α ραδιενεργά ριβονουκλεοτίδια με U, ενώ η DNA πολυμεράση
επιμηκύνει τοποθετώντας ραδιενεργά δεοξυριβονουκλεοτίδια G απέναντι από τα
δεοξυριβονουκλεοτίδια C των μητρικών αλυσίδων.
Γ3. Μετά την ολοκλήρωση της αντιγραφής περιέχονται 18 ραδιενεργά
δεοξυριβονουκλεοτίδια. Αυτό συμβαίνει γιατί η DNA πολυμεράση μετά την επιμήκυνση των
πρωταρχικών τμημάτων θα αντικαταστήσει τα ριβονουκλεοτίδια με δεοξυριβονουκλεοτίδια
από τα οποία μόνο αυτά με G θα είναι ραδιενεργά.
Γ4. Κατάλληλο ως φορέας κλωνοποίησης είναι το πλασμίδιο Α το οποίο θα κοπεί από τη Eco
RI με αλληλουχία αναγνώρισης την 5’-GAATTC-3’
3’-CTTAAG-5’
Η αλληλουχία αυτή υπάρχει μόνο μία φορά στο πλασμίδιο Α ενώ στο πλασμίδιο Β υπάρχει
δύο φορές. Έτσι το πλασμίδιο Β θα κοπεί σε κομμάτια και δε θα μπορέσει να
χρησιμοποιηθεί.
Γ5. Μια πιθανή αλληλουχία είναι 3’-CCCCCUUAAGUACA-3’
Η αλληλουχία αυτή είναι συμπληρωματική και αντιπαράλληλη με την αλληλουχία 5’-
GGGGGAATTCATGT-3’ της πρώτης αλυσίδας της εικόνας 5 που προκύπτει μετά την
ενσωμάτωση του γονιδίου με τον σωστό προσανατολισμό. Αν το γονίδιο ενσωματωθεί με
λάθος προσανατολισμό ο συγκεκριμένος ανιχνευτής δεν υβριδοποιείται πλήρως.
ΘΕΜΑ Δ
Δ1. Ο ελάχιστος αριθμός χρωμοσωμάτων είναι 2. Ο Νίκος έχει κληρονομήσει το
χρωμόσωμα Ψ και το χρωμόσωμα με το γονίδιο α από τον παππού 1. Το γονίδιο της
ασθένειας δεν μπορεί να έχει κληροδοτηθεί από τη γιαγιά 1 που ήταν φορέας αφού αυτή
έδωσε το φυσιολογικό γονίδιο στον πατέρα του Νίκου.
Δ2. Η Μαρία δε θα πάσχει από ομοκυστινουρία αφού έχει σύνδρομο Down, έχει τρισωμία
21 και για να πάσχει θα έπρεπε να έχει 3 α γονίδια. Όμως οι γονείς είναι φορείς οπότε ο
μόνος τρόπος να πάσχει είναι να έχει γίνει λάθος σε κάποιο γονέα στη δεύτερη μειωτική
διαίρεση και να μην έχουν διαχωριστεί οι αδερφές χρωματίδες. Τότε τα δύο από τα τρία
3 χρωμοσώματα θα ήταν ίδια αφού οι αδερφές χρωματίδες είναι πανομοιότυπες, γεγονός
που δεν ισχύει.
Δ3. Το γονίδιο για τις κεραίες είναι φυλοσύνδετο και οι μικρές κεραίες επικρατούν στις
μεγάλες. Το γονίδιο για τα φτερά είναι αυτοσωμικό και τα κανονικά φτερά επικρατούν στα
ατροφικά. Όσον αφορά τις κεραίες υπάρχει διαφορά στον τρόπο κληρονόμησης με βάση το
φύλο στους απογόνους και ενώ η μητέρα της F1 είναι ετερόζυγη δίνοντας αρσενικά και με
τους δύο φαινότυπους, ο πατέρας είχε το γονίδιο για τις μικρές κεραίες που επικρατεί. Τα
φτερά προκύπτουν με αναλογία 3 κανονικά: 1 ατροφικό, ισχύει ο 2ος νόμος του Mendel
οπότε το γονίδιο είναι αυτοσωμικό και οι κανονικές πτέρυγες είναι το επικρατές γνώρισμα.
Δ4.
Έστω χ
Μ : μικρές πτέρυγες χ
μ
: μεγάλες πτέρυγες
Φ: κανονικά φτερά φ: ατροφικά φτερά
Στην Ρ: χ
Μχ
ΜΦΦ (x) χ
μ
Υφφ ή : χ
Μχ
Μφφ (x) χ
μ
ΥΦΦ
Στην F1: : χ
Μ χ
μ Φφ, χ
ΜΥΦφ
Η αιτιολόγηση προκύπτει από τις διασταυρώσεις των γονέων της Ρ και των ατόμων της F1
που επιβεβαιώνουν τις αναμενόμενες αναλογίες.
Ανδρεοπούλου Κωνσταντίνα
Βιολόγος
