Η κρίση που ταλανίζει τον ελληνικό λαό τα τελευταία χρόνια – και που συνεχώς επιδεινώνεται – έχει κι? ένα «καλό»!!!!

Έχει συμβάλει στον εμπλουτισμό της ελληνικής βιβλιογραφίας για θέματα όχι μόνο σχετικά με τη κρίση αλλά και γενικότερα της ανάπτυξης του καπιταλισμού σε συνθήκες νεοφιλελευθερισμού. Μέσα από αυτά έχουν αναδειχθεί σημαντικές πλευρές της κρίσης, τόσο σε επίπεδο οικονομίας όσο και σε επίπεδο δημοκρατίας και κοινωνικών θεσμών.

          Θα περιοριστώ εδώ σε ορισμένα από αυτά.

• Αναδεικνύονται τα αίτια της ανισόμετρης ανάπτυξης «κέντρου – περιφέρειας» στην Ε. Ε., ιδιαίτερα μετά την Ο. Ν. Ε.,  τους τρόπους που αυτή επιτεύχθηκε (δημιουργική λογιστική, και όχι μόνο από την Ελλάδα) και κυρίως τον χαρακτήρα της. Κατ’ αρχή το γεγονός ότι πραγματοποιήθηκε μόνο η μία από τις δύο αναφορές του όρου, δηλαδή ενώ είχαμε νομισματική ενοποίηση με το κοινό νόμισμα – ευρώ –  ποτέ δεν προχώρησε η πλευρά της οικονομικής ενοποίησης. Μελετώντας τα στοιχεία των οικονομιών των χωρών της ευρωζώνης, το ρόλο και τη λειτουργία της Ε. Κ. Τ. διαπιστώνουμε ότι όχι μόνο δεν υπήρξε κάποια – έστω στοιχειώδης – σύγκλιση οικονομιών, αντίθετα οι αποκλίσεις μεγάλωναν. Κι αυτό γιατί «.. η ΟΝΕ στερείται μιας ενιαίας, κοινής, ομοσπονδιακού τύπου μακροοικονομικής και διαρθρωτικής πολιτικής». Βέβαια η ύπαρξη τέτοιων πολιτικών δεν θα άλλαζε το συνολικά το χαρακτήρα και τις δομές της Ε. Ε. και της ΟΝΕ, θα παρείχε όμως κάποια «εργαλεία»  για τον περιορισμό των συνεπειών της κρίσης.

Είναι χαρακτηριστικό ο τρόπος που την τελευταία 10ετία κυριολεκτικά εκτοξεύτηκαν τα πλεονάσματα του ισοζυγίου πληρωμών της Γερμανίας. Από … 7 δις το 2005 έφτασαν τα … 117 δις το 2009 και περίπου … 130 δις το 2010. Και πρέπει να γίνει κατανοητό ότι σε μια «ενιαία αγορά» εάν υπάρχουν κάπου πλεονάσματα, κάπου θα υπάρχουν και ελλείμματα. Έτσι τα τελευταία 10 χρόνια έχουμε τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου να «χρηματοδοτούν» τα πλεονάσματα της Γερμανίας.

• Η κρίση ήρθε να αναδείξει και μία ακόμη σειρά ζητημάτων που σχετίζονται με τον τρόπο λειτουργίας και τους θεσμούς της Ε. Ε. Ζητήματα που δεν είναι καινούργια και που οι δυνάμεις  της Αριστεράς έχουν αναδείξει πολλές φορές στο παρελθόν και ανεξάρτητα από τη συνολική τους αντίληψη για την Ε. Ε. και παλιότερα την Ε. Ο. Κ.  Και αυτά έχουν να κάνουν με το τεράστιο δημοκρατικό έλλειμμα που χαρακτηρίζει τη λειτουργία της Ε. Ε. Η συγκέντρωση εξουσιών σε όλο και στενότερους κύκλους, η απαξίωση του ευρωκοινοβουλίου (με τις ήδη «κουτσουρεμένες» και θεσμικά αρμοδιότητες), η καθιέρωση του γαλλο – γερμανικού άξονα και ο προκαθορισμός των αποφάσεων οργάνων.  Όλα αυτά, μαζί βέβαια με την ουσία των μέτρων και πολιτικών «.. Εκπέμπουν έναν ιδιότυπο ολοκληρωτισμό στην Ε. Ε. που το χρηματιστικό κεφάλαιο προωθεί στο όνομα της υπερεθνικής διακυβέρνησης». (Δες παραδείγματα τόσο σε επίπεδο Ε. Ε. . διαδικασία λήψης αποφάσεων, «λειτουργία» γαλλο- γερμανικού άξονα, κλπ – όσο και χωρών όπως η Ελλάδα με την επιβολή τρικομματικής συγκυβέρνησης.)
• Προσδιορίζεται η έννοια του απεχθούς χρέους και παραθέτουν την εμπειρία μιας σειράς χωρών από την άρνηση πληρωμής χρέους. Ακόμη παρουσιάζει την δημιουργία της Επιτροπής Λογιστικού Ελέγχου (ΕΛΕ) του χρέους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον – και σημασία, κοινωνική και πολιτική –  παρουσιάζει το γεγονός ότι η λειτουργία της ΕΛΕ δεν περιορίζεται σε ένα γραφειοκρατικό – τεχνοκρατικό επίπεδο αλλά δίνεται σε αυτήν ένας κινηματικός χαρακτήρας.

Αυτά είναι κατά τη γνώμη μου τρία βασικά θέματα που αναδεικνύονται  από τη σχετική βιβλιογραφία, χωρίς να είναι τα μόνα. Σε σχέση με τη κρίση και το χρέος να επισημανθούν ορισμένα ακόμη ζητήματα:

1. Είναι σαφές ότι η κρίση που περνάει η χώρα και ο ελληνικός λαός δεν είναι «κρίση χρέους». Τα προβλήματα του χρέους είναι αποτέλεσμα της κρίσης και όχι αιτία της. Για τα αίτια θα πρέπει να ανατρέξουμε στην ίδια την ανάπτυξη του καπιταλισμού – και όχι μόνο στην Ελλάδα – στη «χρηματιστικοποίηση της οικονομίας, στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές των τελευταίων δεκαετιών. Επομένως, σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο, όταν προτείνονται λύσεις πρέπει να αναφερόμαστε συνολικά στην οικονομία. Δηλαδή στην ανάπτυξη μέσα από ένα παραγωγικό μοντέλο που θα λαμβάνει υπόψη του τις ανάγκες του κόσμου της εργασίας, θα συμβάλει στην αναδιανομή του πλούτου και τη περιφερειακή ανάπτυξη, θα είναι φιλικό προς το περιβάλλον. Όλα τα βήματα και επί μέρους προτάσεις για προβλήματα όπως αυτό του χρέους πρέπει να συγκλίνουν στη λογική ενός διαφορετικού παραγωγικού μοντέλου με τα χαρακτηριστικά που προαναφέρθηκαν.
2. Και με την ευκαιρία ας επισημάνουμε και το εξής. Για τη Πελοπόννησο δεν νοείται ανάπτυξη με αυτά που έχει κατά νου ο Περιφερειάρχης και η πλειοψηφία του Π. Σ. Πελοποννήσου για τη μετατροπή της περιοχής σε Ε. Ο. Ζ.  Οι ακραίες νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις του τύπου «τα δίνουμε όλα στο κεφάλαιο» όχι μόνο δεν οδηγούν σε ανάπτυξη αλλά όπως δείχνει και η διεθνής εμπειρία οδηγούν τους λαούς στην εξαθλίωση με καταλήστευση των πλουτοπαραγωγικών πόρων της περιοχής εφαρμογής. Τα παραδείγματα είναι πολλά. Ενδεικτικό και μόνο είναι οι χώρες όπου μέχρι σήμερα έχουν λειτουργήσει οι Ε. Ο. Ζ. (Κίνα, Ινδία, Μεξικό, Αφρική, κλπ) αλλά και οι όροι με τους οποίους λειτουργούν (π. χ. έκθεση Παγκόσμιας Τράπεζας για ωράρια 54 -77 ωρών / εβδ. Στη Κίνα). Σε αυτές τις λογικές φαίνεται να κινείται και το πολυνομοσχέδια του Υπ. Ανάπτυξης όπου προβλέπονται επέκταση της διαδικασίας ?fast track? για τις επενδύσεις, δημιουργία ειδικού καθεστώτος παροχής κινήτρων για επιχειρήσεις στη Ζώνη Καινοτομίας Θεσσαλονίκης, -ελεύθερες ζώνες και αποθήκες- για προϊόντα προς εξαγωγή, ?απλοποιούνται και εκσυγχρονίζονται? οι διαδικασίες εκτέλεσης αρχαιολογικών ερευνών κι εργασιών στο πλαίσιο επενδυτικών προγραμμάτων (με ?Μνημόνιο Συναντίληψης – Συνεργασίας?) κ.ά.
3. Τα τελευταία χρόνια, μέσα από τη συζήτηση για τη κρίση ήρθαν στην επιφάνεια και δύο ακόμη ζητήματα που έχουν να κάνουν με τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος. Το ένα έχει να κάνει με τους «μονόδρομους» των εκάστοτε κυβερνώντων. Πρέπει να γίνει σαφές σε όλους ότι μονόδρομοι τέλος. Λογική μονόδρομων = φασισμός. Και το δεύτερο έχει να κάνει με μια ιδιότυπη δεικτολαγνεία όπου πίσω από τους αριθμούς κρύβεται η κοινωνική πραγματικότητα (π. χ. ανεργία) ενώ κάποιοι δείκτες (ελλείμματος, χρέους) παρουσιάζονται ως μοναδικοί. Έστω για λίγο να δεχτούμε την «δεικτολαγνεία» … Μόνο που προτείνω να μην περιοριστούμε στους «γνωστούς» δείκτες του χρέους και του ελλείμματος?. Να συμπεριληφθούν – στο περιβόητο μνημόνιο – και δείκτης ανεργίας (π. χ. γιατί μόνο το έλλειμμα στο 3% και όχι και η ανεργία;;;), Δείκτης πληθυσμού κάτω από το όριο της φτώχειας (π. χ. πρόγραμμα αποκλιμάκωσης όπως του δείκτη του χρέους), κλπ. Πρόσφατα, αρχές Γενάρη 2012 στα Χανιά πέθανε ΑΣΤΕΓΟΣ συνάνθρωπος μας, 62 ετών, από ασιτία. Από περιέργεια;; ο κ. Παπαδήμος και η κυβέρνηση του, σε ποιόν δείκτη θα τον συμπεριλάβουν;;;;;
4. Τέλος, να αναφερθώ σε ένα από τα ζητήματα που έρχεται στην επικαιρότητα ξανά και ξανά, με διαφορετικό τρόπο και πολιτικό σκεπτικό κάθε φορά και βέβαια από διαφορετικές πλευρές. «Μέσα η έξω από το ευρώ»;;;  Έχω την εντύπωση ότι τίθεται το λάθος ερώτημα την λάθος στιγμή. Αν συμφωνήσουμε ότι τα αίτια της κρίσης βρίσκονται και πρέπει να αναζητηθούν στα θεμέλια του καπιταλισμού και των νεοφιλελεύθερων πολιτικών , τότε είτε με το ευρώ είτε με εθνικό νόμισμα και στο βαθμό που δεν ανατρέπονται αυτές οι πολιτικές δεν θα υπάρξουν ουσιαστικά αποτελέσματα προς όφελος των εργαζομένων. Αυτό δεν αποκλείει την έξοδο από το ευρώ, μόνο που σε μια τέτοια περίπτωση θα είναι αποτέλεσμα εφαρμογής μιας άλλης πολιτικής από άλλες  –  από τους σημερινούς κυβερνώντες  –  πολιτικές δυνάμεις.

ΔΙΟΝΥΣΗΣ  ΘΩΜΑΣ

Αντιπρόεδρος του 11^ου Π. Τ. του Ο. Ε. Ε.

* Το παρόν αποτελεί απόσπασμα από την ομιλία του υπογράφοντος τις 15/1/2012 στο Ναύπλιο κατά την παρουσίαση του βιβλίου του Γιάννη Τόλιου  ΚΡΙΣΗ, «ΑΠΕΧΘΕΣ ΧΡΕΟΣ» ΚΑΙ ΑΘΕΤΗΣΗ ΠΛΗΡΩΜΩΝ – Το Ελληνικό?.Δίλημμα