Του Ιωάννη Γκιτσάκη (*)
Ευθύνεται ή όχι ο Τουρισμός για την τρέχουσα έξαρση της πανδημίας του κορονοϊού στη χώρα μας, η οποία οδήγησε σε ένα -μη αναμενόμενο- δεύτερο γενικό lockdown; Η καυτή συζήτηση των ημερών. Το νέο πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης κυβέρνησης και αντιπολίτευσης. Η απάντηση δεν είναι απλή και σίγουρα δεν είμαι ο καταλληλότερος για να τη δώσω. Θα παραθέσω όμως κάποια επιδημιολογικά στοιχεία από τις καθημερινές ανακοινώσεις του ΕΟΔΥ και θα περιγράψω και ορισμένες καταστάσεις, όπως τις έζησα ως τουρίστας το φετινό καλοκαίρι. Ας δούμε καταρχήν τα επιδημιολογικά στοιχεία. Δεν έχω συγκεντρωτικά στοιχεία στη διάθεσή μου, οπότε θα παραθέσω κάποια αποσπασματικά στοιχεία από τα επιδημιολογικά δεδομένα του καλοκαιριού: Στις 15 Ιουνίου, δηλαδή την ημέρα ανοίγματος του Τουρισμού εξωτερικού, ανακοινώθηκαν στην Ελλάδα 13 νέα κρούσματα κορονοϊού. Συνεπώς, πριν το άνοιγμα του Τουρισμού εξωτερικού, ο ιός υπήρχε στη χώρα μας και δεν είχε εξαλειφθεί πλήρως.
Την 1η Ιουλίου, δηλαδή την ημέρα της απελευθέρωσης των πτήσεων εξωτερικού προς όλα τα ελληνικά αεροδρόμια, ανακοινώθηκαν 23 νέα κρούσματα κορονοϊού, εκ των οποίων 4 αφορούσαν σε ταξιδιώτες που εισήλθαν οδικώς από τον Προμαχώνα και 4 αφορούσαν σε επιβάτες πτήσεων. Στις 15 Ιουλίου, δηλαδή ένα μήνα μετά το άνοιγμα του τουρισμού εξωτερικού, ανακοινώθηκαν 27 νέα κρούσματα κορονοϊού, εκ των οποίων 9 «εισαγόμενα» και 1 στο νησί της Πάρου. Συνεπώς, ένα μήνα μετά το άνοιγμα του τουρισμού εξωτερικού, τα κρούσματα παρέμεναν σε χαμηλά επίπεδα και το ισοζύγιο εγχώριων και εισαγόμενων κρουσμάτων δείχνει ότι τα εισαγόμενα κρούσματα αντιστοιχούσαν στο ένα τρίτο των συνολικών ημερήσιων κρουσμάτων.
Την 1η Αυγούστου, δηλαδή λίγο πριν την περίοδο που συνήθως προγραμματίζουν τις διακοπές τους οι Έλληνες τουρίστες, ανακοινώθηκαν 110 νέα κρούσματα κορονοϊού, εκ των οποίων μόλις 12 ήταν εισαγόμενα. Δηλαδή περίπου το ένα δέκατο των συνολικών ημερήσιων κρουσμάτων. Στις τουριστικές περιοχές, ανακοινώθηκαν 3 κρούσματα στην Κέρκυρα, 3 στη Χαλκιδική και 2 στην Πιερία. Κανένα σε Κυκλάδες, Κρήτη και Δωδεκάνησα, δηλαδή στις κατεξοχήν τουριστικές περιοχές. Συνολικά, μόλις 20 στα 110 ημερήσια κρούσματα φαίνεται να συνδέονται με τον τουρισμό. Σημειώνω ενδεικτικά, ότι την ίδια ημέρα, ανακοινώθηκαν 19 κρούσματα στην Αττική, 37 κρούσματα στη Θεσσαλονίκη (10 εκ των οποίων σε ένα γάμο), 23 στην Καβάλα (σε εργοστάσιο κρεάτων) και 6 στη Μαγνησία (5 εκ των οποίων σε μπαρ στο Βόλο). Συνεπώς, 45 ημέρες μετά το άνοιγμα του τουρισμού εξωτερικού, τα κρούσματα που συνδέονταν με τον τουρισμό ήταν 20 στα 110, ενώ σημαντικές εστίες κρουσμάτων αποτελούσαν οι κοινωνικές εκδηλώσεις (γάμοι), οι χώροι διασκέδασης (μπαρ) και οι χώροι εργασίας (εργοστάσια). Η δε Αττική είχε ήδη 19 κρούσματα, δηλαδή περίπου όσα και ο τουρισμός (20), ενώ η Θεσσαλονίκη είχε 27 «καθαρά» κρούσματα, δηλαδή περισσότερα από τον τουρισμό και 10 επιπλέον κρούσματα σε ένα γάμο.
Στις 15 Αυγούστου, δηλαδή στην κορύφωση του καλοκαιριού, ιδίως για τους Έλληνες τουρίστες, ανακοινώθηκαν 230 νέα κρούσματα, εκ των οποίων μόλις τα 41 ήταν εισαγόμενα (λιγότερα από το ένα πέμπτο των συνολικών κρουσμάτων). Στις τουριστικές περιοχές, ανακοινώθηκαν 1 κρούσμα στη Ζάκυνθο, 9 στην Κέρκυρα, 8 στην Κρήτη, 3 στις Κυκλάδες, 3 στη Χαλκιδική και 1 στη Χίο (σύνολο 25 κρούσματα). Την ίδια ημέρα ανακοινώθηκαν 47 κρούσματα στην Αττική (περισσότερα από τα εισερχόμενα) και 65 κρούσματα στη Θεσσαλονίκη. Συνεπώς, 2 μήνες μετά το άνοιγμα του τουρισμού εξωτερικού, το ισοζύγιο των συνδεόμενων προς τον τουρισμό κρουσμάτων και των υπολοίπων (εγχώριων) κρουσμάτων παρέμενε συντριπτικά υπέρ των εγχώριων κρουσμάτων (66, έναντι 164).
Στις 31 Αυγούστου, δηλαδή στο τέλος του πιο τουριστικού μήνα του καλοκαιριού και δύο βδομάδες μετά το Δεκαπενταύγουστο, ανακοινώθηκαν 183 νέα κρούσματα, εκ των οποίων μόλις 10 εντοπίστηκαν στις πύλες εισόδου της χώρας. Στις τουριστικές περιοχές, ανακοινώθηκαν 1 κρούσμα στα Δωδεκάνησα, 1 στη Ζάκυνθο, 6 στην Κρήτη, 7 στις Κυκλάδες και 3 στη Λέσβο (σύνολο 18 κρούσματα). Την ίδια ημέρα ανακοινώθηκαν 107 κρούσματα στην Αττική (εκ των οποίων μόλις 6 ανέφεραν πρόσφατο ταξίδι στο εσωτερικό της χώρας) και 9 στη Θεσσαλονίκη. Συνεπώς, στο τέλος του καλοκαιριού, το ισοζύγιο των συνδεόμενων προς τον τουρισμό κρουσμάτων και των υπολοίπων (εγχώριων) κρουσμάτων παρέμενε συντριπτικά υπέρ των εγχώριων κρουσμάτων (28, έναντι 155).
Στις 15 Σεπτεμβρίου ανακοινώθηκαν 310 νέα κρούσματα, εκ των οποίων μόλις 14 εισαγόμενα. Στις τουριστικές περιοχές, ανακοινώθηκαν 7 στην Κρήτη, 2 στις Κυκλάδες, 2 στην Κεφαλονιά, 6 στην Πιερία, 2 στη Ρόδο και 1 στις Σποράδες (σύνολο 20). Την ίδια ημέρα ανακοινώθηκαν 197 κρούσματα στην Αττική και 22 στη Θεσσαλονίκη. Από τα κρούσματα αυτά, 24 στη Αττική και 3 στη Θεσσαλονίκη ανέφεραν πρόσφατο ταξίδι στο εσωτερικό της χώρας. Δηλαδή 27 στα 219 κρούσματα σε Αττική και Θεσσαλονίκη φαίνεται να συνδέονται με τον εγχώριο τουρισμό. Αν σε αυτά προσθέσουμε και τα υπόλοιπα 34 που συνδέονται πιο άμεσα με τον τουρισμό, έχουμε ένα ισοζύγιο 61 κρουσμάτων που σχετίζονται με τον τουρισμό, έναντι 249 κρουσμάτων που δεν σχετίζονται με τον τουρισμό. Στις 30 Σεπτεμβρίου ανακοινώθηκαν 354 νέα κρούσματα, εκ των οποίων 29 εισαγόμενα. Στις τουριστικές περιοχές, ανακοινώθηκαν 5 στην Κρήτη, 1 στις Κυκλάδες, 5 στην Πιερία και 1 στη Ρόδο (σύνολο 12). Την ίδια ημέρα ανακοινώθηκαν 195 κρούσματα στην Αττική, εκ των οποίων μόλις 6 ανέφεραν πρόσφατο ταξίδι στο εσωτερικό της χώρας. Συνεπώς, στο κλείσιμο και του τελευταίου τουριστικού μήνα της χρονιάς, είχαμε ένα ισοζύγιο 47 κρουσμάτων που συνδέονται με τον τουρισμό και 307 κρουσμάτων που δεν συνδέονται με τον τουρισμό.
Τέλος, στις 12 Νοεμβρίου, που σημειώθηκε ρεκόρ κρουσμάτων κορονοϊού στην Ελλάδα, ανακοινώθηκαν 3316 νέα κρούσματα, δηλαδή σχεδόν δεκαπλάσια αυτών που ανακοινώθηκαν στο τέλος Σεπτεμβρίου. Από τα κρούσματα αυτά, 828 εντοπίστηκαν στη Θεσσαλονίκη, η οποία αποτελεί το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα που αποδεικνύει ότι η έξαρση της επιδημίας δεν έχει καμία σύνδεση με τον τουρισμό.
Σημειώνω ότι στις 30 Σεπτεμβρίου η Θεσσαλονίκη είχε μόλις 12 κρούσματα (χωρίς καμία αναφορά σε πρόσφατο ταξίδι στο εσωτερικό της χώρας), ενώ στις 12 Νοεμβρίου είχε 828 κρούσματα. Εξετάζοντας λοιπόν τα επιδημιολογικά δεδομένα που αναφέρθηκαν παραπάνω, καταλήγουμε στο ξεκάθαρο συμπέρασμα, ότι ο Τουρισμός ΔΕΝ ευθύνεται για τη σημερινή έξαρση της πανδημίας του κορονοϊού στην Ελλάδα.
Ή για την ακρίβεια, ο τουρισμός ευθύνεται όσο ευθύνονται και όλοι οι υπόλοιποι κλάδοι της οικονομίας, αλλά και όλες οι άλλες κοινωνικές, ψυχαγωγικές, πνευματικές και «αγωνιστικές» δραστηριότητες των Ελλήνων και αλλοδαπών πολιτών. Τα νούμερα των επιδημιολογικών δεδομένων είναι ξεκάθαρα: Ο αριθμός των «εισαγόμενων» κρουσμάτων (στις πύλες εισόδου της χώρας), ο αριθμός των κρουσμάτων στα νησιά και στις υπόλοιπες τουριστικές περιοχές και ο αριθμός των εγχώριων κρουσμάτων που αναφέρουν πρόσφατο ταξίδι στο εσωτερικό της χώρας, ακόμη και αν αθροιστούν, δεν ξεπερνούν το 10% με 15% των συνολικών κρουσμάτων κορονοϊού.
Έγιναν όλα σωστά;
Το δεύτερο ζήτημα που θα πρέπει να εξεταστεί, είναι το αν έγιναν όλα σωστά στον τομέα του Τουρισμού. Και λέγοντας «τομέα τουρισμού» αναφέρομαι και στους επαγγελματίες ή εμπλεκόμενους με τον τουρισμό, αλλά και στους τουρίστες, Έλληνες και ξένους. Εδώ θα αναφέρω ορισμένα στοιχεία που κατέγραψα στις δικές μου διακοπές στα δύο πιο τουριστικά νησιά των Κυκλάδων, στις αρχές Αυγούστου: Ακτοπλοΐα. Έκανα συνολικά 5 δρομολόγια. 3 στις Κυκλάδες και 2 στη Χίο. Σε όλα τα δρομολόγια συνέβη το ίδιο: Στους εξωτερικούς χώρους των πλοίων, η συντριπτική πλειοψηφία των επιβατών δεν φορούσε μάσκες. Στα μπαρ των εξωτερικών χώρων των πλοίων δεν τηρούνταν καμία απόσταση και όλοι κάθονταν ο ένας δίπλα στον άλλο. Στους εσωτερικούς χώρους των πλοίων, μόνο ο ένας στους τρεις επιβάτες φορούσε τη μάσκα σωστά. Ο δεύτερος τη φορούσε κάτω από τη μύτη ή στο πηγούνι. Και ένας στους τρεις επιβάτες δεν φορούσε μάσκα. Το πλήρωμα έκανε προσπάθειες, έκανε παρατηρήσεις, αλλά δεν μπορούσε να βρίσκεται παντού συνεχώς. Οι δε φασαρίες μεταξύ των επιβατών ήταν συχνές. Οι επιβάτες που «τολμούσαν» να κάνουν παρατήρηση σε όσους δεν φορούσαν μάσκα, δέχονταν λεκτικές και υβριστικές επιθέσεις από αυτούς, ενώ κάποιες φορές λίγο έλειψε να έρθουν και στα χέρια. Ξενοδοχεία. Έμεινα σε 3 ξενοδοχεία. Προσωπικά δεν παρατήρησα αποκλίσεις από τα υγειονομικά πρωτόκολλα. Οι ξενοδόχοι μας φαίνεται πως έκαναν καλά τη δουλειά τους. Εστιατόρια. Δε νομίζω ότι τηρούνταν οι αποστάσεις μεταξύ των τραπεζιών.
Οι χώροι ανάπτυξης τραπεζοκαθισμάτων ειδικά στα δημοφιλή νησιά των Κυκλάδων είναι περιορισμένοι και κοστίζουν ακριβά. Συνεπώς ήταν μάλλον αδύνατον να τηρηθούν από όλους οι προβλεπόμενες αποστάσεις. Λεωφορεία. Ίδια κατάσταση με τα πλοία. Ο κόσμος έμπαινε ακόμα και χωρίς μάσκες. Ή έμπαινε αρχικά με μάσκα και όταν καθόταν την έβγαζε ή την κατέβαζε στη μύτη ή στο πηγούνι. Μπαρ και beach bars. Σαφώς λιγότερος κόσμος από ότι άλλες χρονιές, αλλά καμία τήρηση αποστάσεων. Ο κόσμος (Έλληνες και ξένοι) διασκέδαζαν σαν να μην υπήρχε κορονοϊός. Ιδιοκτήτες και εργαζόμενοι σε μαγαζιά, μπαρ, εστιατόρια, beach bars κλπ. Όλοι, τονίζω όλοι, φορούσαν αυτή τη μισή προσωπίδα (ασπίδα προσώπου), η οποία δεν παρείχε καμία απολύτως προστασία ούτε στους ίδιους αλλά ούτε και στους πελάτες τους, όπως αποδείχθηκε και από τα κρούσματα κορονοϊού σε εργαζόμενους στα μεγαλύτερα beach bars της Μυκόνου. Εδώ φαίνεται πως το στυλ ήταν μεγαλύτερη προτεραιότητα από την ασφάλεια. Είναι το πιο σημαντικό που έχω να καταλογίσω στους επαγγελματίες του τουρισμού, τουλάχιστον στα δύο αυτά νησιά που επισκέφτηκα. Σοκάκια και κεντρικά σημεία. Εδώ ήταν το μεγαλύτερο πρόβλημα. Κανένας δεν φορούσε μάσκα και ο συνωστισμός ήταν τεράστιος. Τις πρώτες ημέρες δεν με προβλημάτισε. Είχαμε όλοι επαναπαυθεί με την επιτυχή αντιμετώπιση του κορονοϊού. Είχαμε την εντύπωση πως τα νησιά μας ήταν covid-free. Μετά τις πρώτες ημέρες, άρχισα να ανησυχώ. Προσπαθούσα να αποφεύγω τις πρόσωπο με πρόσωπο διασταυρώσεις. Μετά άρχισα να αποφεύγω τα πολυσύχναστα μέρη (δύσκολο) και τις πολυσύχναστες ώρες. Και στο τέλος ξεκίνησα να φοράω μάσκα. Εκεί άρχισα να αντιλαμβάνονται πως ίσως κάτι δεν πάει καλά.
Ηλιοβασίλεμα. Μπορείς να αντισταθείς στο ωραιότερο ηλιοβασίλεμα της Ελλάδας; Αδύνατον, ειδικά αν έχεις ταξιδέψει από την άλλη άκρη του κόσμου για να το δεις. Και φέτος λοιπόν, για να απολαύσεις το διάσημο ηλιοβασίλεμα των Κυκλάδων, επικρατούσε ο ίδιος συνωστισμός όπως και κάθε χρόνο. Βλέποντας το συνωστισμό αυτό έφυγα κατευθείαν και πήγα σε άλλο σημείο, όπου μπορείς να απολαύσεις το ίδιο διάσημο ηλιοβασίλεμα όντας μόνος ή σχεδόν μόνος. Συμπεριφορά των ξένων τουριστών. Οι ξένοι τουρίστες πραγματικά μέθυσαν από το ποτό της επιτυχούς αντιμετώπισης της πανδημίας από τη χώρα μας. Έδιναν την εντύπωση πως άφησαν τις επικίνδυνες χώρες τους και ήρθαν σε μία χώρα όπου δεν υπάρχει κορονοϊός. Δεν έπαιρναν κανένα μέτρο προφύλαξης, δεν φορούσαν μάσκες στους εσωτερικούς χώρους, δεν κρατούσαν καμία απόσταση και κολλούσαν συνεχώς ο ένας πάνω στον άλλον. Εδώ η χώρα μας έπεσε θύμα της επιτυχίας της.
Το δεύτερο λοιπόν συμπέρασμα στο οποίο μπορούμε να καταλήξουμε, είναι ότι ο τουρισμός θα μπορούσε να τα πάει και καλύτερα. Θα μπορούσε να είναι περισσότερο ασφαλής ο Τουρισμός . Το μεγαλύτερο μερίδιο όμως της ευθύνης δεν το είχαν οι επαγγελματίες του τουρισμού και οι εμπλεκόμενοι με αυτόν (με εξαίρεση το ζήτημα της μάσκας – προσωπίδας). Το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης το είχαν οι ίδιοι οι τουρίστες. Οι ξένοι που πίστευαν ότι έχουν έρθει σε μία covid-free χώρα και οι Έλληνες που, ως τουρίστες, συμπεριφέρονταν όπως συμπεριφέρονται ακόμη και σήμερα εν μέσω γενικού lockdown. Φταίει λοιπόν ο Τουρισμός για τη σημερινή έξαρση της πανδημίας του κορονοϊού στην Ελλάδα; Τα επιδημιολογικά στοιχεία και η γεωγραφική κατανομή και προέλευση των κρουσμάτων δείχνουν ξεκάθαρα πως δεν ευθύνεται ο τουρισμός. Θα μπορούσε ο τουρισμός μας να είναι πιο ασφαλής υγειονομικά;
Η δική μου προσωπική εμπειρία έδειξε πως θα μπορούσε. Το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης όμως δεν το είχαν οι εμπλεκόμενοι με τον τουρισμό, αλλά οι ίδιοι οι τουρίστες. Ποια όμως θα ήταν η εναλλακτική; Να κλείσουμε τα σύνορα, να μην ανοίξουμε τον τουρισμό και να απαγορεύσουμε τα «μπάνια του λαού»; Αυτό ήταν πρακτικά αδύνατον. Όχι μόνο για οικονομικούς, αλλά κυρίως για ψυχολογικούς λόγους. Αλήθεια, ποιος Έλληνας ή Ευρωπαίος πολίτης θα άντεχε ψυχολογικά δύο ή και περισσότερα παρατεταμένα lockdown, αν δεν είχε μεσολαβήσει ένα «διάλλειμα» καλοκαιρινών διακοπών; Εγώ πάντως όχι. Και το πιθανότερο, ούτε και όλοι αυτοί που κατηγορούν την κυβέρνηση για το άνοιγμα του τουρισμού. Ας αφήσουμε λοιπόν τον τουρισμό εκτός πολιτικής αντιπαράθεσης. Η φετινή τουριστική περίοδος ήταν επιτυχημένη για τα δεδομένα του 2020. Το ελληνικό τουριστικό brand σκαρφάλωσε φέτος στην 5η ισχυρότερη θέση παγκοσμίως. Η παρακαταθήκη που αφήνει η φετινή χρονιά στον ελληνικό τουρισμό είναι τεράστια και θα κεφαλαιοποιηθεί τα αμέσως επόμενα χρόνια. Ο τουρισμός είναι και θα παραμείνει η ατμομηχανή της ανάπτυξης της χώρας. (*) Ο κ. Ιωάννης Γκιτσάκης (twitter @gitsakis) είναι Δικηγόρος Θεσσαλονίκης και Διδάκτωρ Διοικητικού Δικαίου.
Follow us: @money_tourism on Twitter | xrimatourismos on Facebook – Πηγή: https://money-tourism.gr/ftaiei-o-toyrismos-tin-exarsi-tis-pandimias-stin-ellada/ | ΧΡΗΜΑ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ money-tourism.gr
