Ο ΜΎΛΟΣ ΤΗΣ ΉΛΙΔΑΣ
Η περιοχή βρίσκεται στην ενδοχώρα της Ηλείας στον ποταμό Σελλήεντα, λέγεται επίσης Ηλειακός Λάδωνας και Πηνειακός Λάδωνας. Δίπλα στο ποτάμι υπάρχει ένας γραφικότατος νερόμυλος, σε ένα εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς τοπίο, (είναι του Μιχάλη και της Αμαλίας Κουνέλη) βρίσκεται πολλή κοντά στο χωριό ΛΆΤΤΑ ΠΗΝΕΙΑΣ.
Οι νερόμυλοι αποτελούσαν κάποτε το σημαντικότερο μέσο εκμετάλλευσης της δύναμης του νερού. Ιδιαίτερα κατά τούς προηγούμενους αιώνες, από τους αρχαίους χρόνους μπήκαν στη ζωή των χωρικών οι νερόμυλοι. Οι μυλωνάδες θεωρούνταν οι βιομήχανοι της περιοχής μιας και οι μύλοι είχαν μεγάλη οικονομική αξία.
Εκατοντάδες ήταν οι κάτοικοι από την ευρύτερη περιοχή που άλεθαν τα γεννήματα τους, σιτάρι, καλαμπόκι, σίκαλη, κριθάρι, κ.α. (φτιάχνοντας μπομπότα, καθάριο ψωμί, τριφτάδες, μπαζίνα κ.α.) στους νερόμυλους, ήταν μια πηγή πλούτου για τους χωρικούς.
Λίγα μέτρα μακριά το σκηνικό γίνεται φανταστικό, μαγευτικό αντικρίζοντας τα νερά της λίμνης.
Εδώ βασίλευε κατά την μυθολογία ο Αυγείας και εδώ ήρθε ο Ηρακλής και καθάρισε τους στάβλους του. Στην περιοχή φύτρωναν πολλά ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΆ ΒΌΤΑΝΑ, που τα χρησιμοποιούσαν για φαρμακευτικές χρήσεις, και έρχονταν για αυτό τον σκοπό από όλη την Αρχαία Ελλάδα.
Μεταξύ των ποταμών Πηνειού και Σελλήεντα κοντά στην Εφύρα, βρισκεται η Αρχαία Ηλειακή Πύλος. Με το μοναδικό Ιερό του Άδη στην Ελλάδα, από την Ηλειακή Πύλο περνούσε η Ορεινή Οδός που συνέδεε την Ήλιδα με την Ολυμπία. Η μετάβαση των πολιτικών και των αθλητικών αρχών από την Ήλιδα στην Ολυμπία για την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων γινόταν από δύο κυρίως δρόμους, τον ορεινό και τον πεδινό.
Ο ορεινός ήταν στενός και δύσκολος αλλά είχε το πλεονέκτημα ότι ήταν αρκετά σύντομος. Από την Ήλιδα προχωρούσε η πομπή στην Ηλειακή Πύλο, περνούσε στην άλλη όχθη του ποταμού Σελλήεντα και συνέχιζε προς τα σημερινά χωριά, (λίγα μέτρα μακριά από το μύλο υπήρχε ένα κτίριο, σώζονται κάποια μέρη του, που κατά την διαδρομή τής Ολυμπιακής Πομπής ξεκουράζονταν η αθλητές). Εφύρα, Οινόη, Κουτσοχέρα, Ώλενα, Λατζόϊ, Ηράκλεια, Πουρνάρι, Καυκανιά, Μάγειρα και κατάληγε στην Ιερή Ολυμπία. Δεν είναι ευρέως γνωστό, ότι στην περιοχή της Αρχαίας Ήλιδας, στη θέση Αρμάτοβα (απέχει μόλις λίγα μέτρα απο το μυλο) όσοι συμμετείχαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες, από κάθε σημείο του τότε γνωστού κόσμου παρέδιδαν τα όπλα τους σεβόμενοι την ιερά εκεχειρία. Ιδεώδη που γεννήθηκαν στον Ιερό τόπο της Ηλιδας.
Σημαντικός παράγοντας για την πολιτισμική δραστηριότητα της περιοχής ήταν η ύπαρξη των νερόμυλων. Με τα ποτάμια που πηγάζουν από τις κορυφές του Ερυμάνθου, Πηνειός, Σελινούντας (Πηνειακός Λάδωνας) Ερύμανθος, κ.α.
Να φιλοξενούν στης όχθες και δίπλα τους αρκετές δεκάδες Νερόμυλους, λιγοτερες Νεροτριβές, και μερικους Μπαρουτόμυλους.
ΚΡΥΜΜΈΝΟΙ ΘΗΣΑΥΡΟΊ ΤΟΥ ΤΌΠΟΥ ΜΑΣ
Οι περισσότεροι νερόμυλοι έχουν μια ιστορία να μας διηγηθούν, άλλοι είναι στοιχειωμένοι με αράπηδες, νεράιδες, νύμφες, ξωτικά, καλικάντζαρους, αρχαίες θεότητες, θρύλους, μύθους, και τόσα άλλα. Θα τους ανακαλύψουμε μέσα από τα
ΜΟΝΟΠΆΤΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΎ ΤΏΝ ΜΥΛΟΝ ΤΉΣ ΉΛΕΙΑΣ.
Η αξιοποίησης της περιοχής εντάσσεται σε μία προσπάθεια ανάδειξης του ορεινού και ημιορεινού πολιτισμού, με ιδιαίτερο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Πού μαζί με τη σπάνια χλωρίδα πανίδα και τα εξαιρετικά τοπικά προϊόντα, στοχεύει στην αναβίωση της υπαίθρου και τη δημιουργία κινήτρων για την επιστροφή νέων ανθρώπων.
Μέσω μιας ήπιας και εναλλακτικής αναπτυξιακής δημιουργίας μονοπατιών, σύνδεσης και ανάδειξης των νερόμυλων της ευρητερης περιοχής και του ιδιαίτερου φυσικού περιβάλλοντος.
Δυστυχώς το επάγγελμα του μυλωνά χάθηκε, οι νερόμυλοι ερήμωσαν, σιώπησαν, ξεχάστηκαν απέμειναν μόνο ερείπια. Αποτελούν μνημεία της προβιομηχανικής περιόδου με ΙΣΤΟΡΙΚΉ – ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΉ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ – ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΚΑΊ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΉ ΣΗΜΑΣΊΑ.
Με ήπιες τουριστικές δραστηριότητες, όπως οι περιβαλλοντολογικές ξεναγήσεις, η φυσιολατρική περιήγηση, ο αγροτουρισμός, η ποδηλασία και άλλα πολλά.
Στοχεύουν στην προσέλκυση επισκεπτών στην περιοχή, και κατ’ επέκταση στη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη της.
Η αρχαιολογική μελέτη ( ΑΡΧΑΊΑ ΉΛΙΔΑ – ΑΡΜΑΤΟΒΑ – ΛΟΥΤΡΆ ΑΡΧΑΊΑΣ ΟΙΝΌΗΣ- ΑΡΧΑΊΑ ΕΦΎΡΑ – ΚΆΣΤΡΟ ΓΟΥΛΆ Κ.Α), θα δώσει τη δυνατότητα προστασίας και ανάδειξης του πολιτισμικού αποθέματος του τόπου μας. Οι νερόμυλοι θα πρέπει να χαρακτηριστούν ιστορικά ή παραδοσιακά διατηρητέα μνημεία, που χρήζουν ειδικής κρατικής μέριμνας, η συντελούν σε τοπία φυσικού κάλλους. Ωστε τα μνημεία αυτά να συμβάλουν στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της ευρύτερης ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΜΈΝΗΣ ΠΕΡΙΟΧΉΣ.
Υπάρχουν μέρη που η Φύση τα έχει προικίσει με περίσσεια, και αν εμείς αντί να τα καταστρέψουμε με την “ΑΝΑΠΤΥΞΗ”(χιλιάδων φωτοβολταϊκών στην λίμνη και τεράστιες ανεμογεννήτριες στον Ερύμανθο), βάλουμε ένα κομμάτι ακόμη στο πάζλ γίνονται ονειρικά.
