Αναμφισβήτητα οι θερινοί μήνες είναι συνυφασμένοι με την απόλυτη χαλάρωση και ευχαρίστηση. Οι ζεστές μέρες και νύχτες μας προσκαλούν για βουτιές στη θάλασσα, σε πάρτυ στην παραλία και ατέλειωτους χορούς. Εφόσον και τα μέτρα για τον περιορισμό του κορωνοϊού αποτελούν πλέον παρελθόν, πλέον δεν υπάρχουν δισταγμοί για νέες γνωριμίες, για τις οποίες δημιουργούνται και οι κατάλληλες συνθήκες: η καλοκαιρία, η χαλαρότητα και μια αίσθηση του «τώρα» που σπάει τη ρουτίνα της τυπικής έντονης καθημερινότητας που όλοι βιώνουμε.
Μαζί με την άνοδο της θερμοκρασίας άλλωστε, το ίδιο αυξάνεται και η ερωτική επιθυμία τους μήνες της μεγάλης ηλιοφάνειας, διότι αυξάνονται τα επίπεδα των ορμονών που τη ρυθμίζουν με κύριο εκπρόσωπο την τεστοστερόνη.
Όσο όμως πιο δεκτικοί και χαλαροί είμαστε με τις νέες γνωριμίες και τις σύντομες ερωτικές σχέσεις, άλλο τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να δείξουμε την ίδια ελαφρότητα με την ασφάλειά μας κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης. Όλοι γνωρίζουμε το ενδεχόμενο μιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, όταν δεν υπάρχει σωστή προφύλαξη, πόσο όμως τελικά δίνουμε έμφαση και σε θέματα σεξουαλικής υγείας, όπως τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ);
«Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι κατάλληλα ενημερωμένοι σχετικά με το πώς θα πρέπει να προφυλάσσονται από κάποιο σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα. Επίσης, θεωρούμε τη χρήση του προφυλακτικού δεδομένη, αλλά τελικά δεν είναι» αναφέρει σχετικά η κυρία Αννα Πιτσιλλίδη Μαιευτήρας Γυναικολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης του Νοσοκομείου ΜΗΤΕΡΑ.
H κυρία Άννα Πιτσιλλίδη, Μαιευτήρας Γυναικολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης του Νοσοκομείου ΜΗΤΕΡΑ
Ένα φλέγον ζήτημα
Τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ή αλλιώς αφροδίσια, από τη θεά του έρωτα Αφροδίτη, αποτελούν ένα φαινόμενο που έχει γιγαντωθεί τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του αμερικανικού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), περίπου 1 στους 5 ανθρώπους στις ΗΠΑ έχουν τουλάχιστον ένα ΣΜΝ. Οι νεαροί ενήλικες, ηλικίας 14-25, διατρέχουν, επιπλέον, αυξημένο κίνδυνο να κολλήσουν κάποιο νόσημα μέσω της σεξουαλικής δραστηριότητας.
Ο κύριος τρόπος μετάδοσης των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων είναι η σεξουαλική επαφή, μέσω του κολπικού, του στοματικού και του πρωκτικού σεξ. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν και ορισμένα που μεταδίδονται και μέσω της απλής σωματικής επαφής, όπως η γονόρροια και ο έρπης των γεννητικών οργάνων.
Τα πιο σύνηθη είναι ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV), τα χλαμύδια, η γονόρροια, η σύφιλη και ο ιός απλού έρπητα (HSV), αλλά και λοιμώξεις του κόλπου από διαφορετικούς παθογόνους μικροοργανισμούς, όπως οι μύκητες, τα μικρόβια και οι τριχομονάδες που δημιουργούν την κολπίτιδα. Από τα πιο επικίνδυνα θεωρούνται η σύφιλη και ο ιός HIV.
Τα συμπτώματα μπορούν να εμφανιστούν και στα δύο φύλα, βαραίνουν όμως περισσότερο τις γυναίκες. Οπως μας εξηγεί η κυρία Πιτσιλλίδη, τα συμπτώματα εμφανίζονται με τη μορφή φαγούρας, ερυθρότητας και αυξημένης έκκρισης υγρών με έντονη μυρωδιά κιτρινωπής ή κιτρινοπράσινης απόχρωσης ή και πόνο χαμηλά στην κοιλιά.
Κιτρινωπές ή γαλακτώδεις εκκρίσεις από το πέος θα μπορούσαν επίσης να παρατηρηθούν -αν και σπάνια- ως συμπτώματα και στους άνδρες, ενώ και στα δύο φύλα ενδεχομένως να παρατηρηθούν κάψιμο κατά την ούρηση, πληγές στα γεννητικά όργανα, φαγούρα στην περιοχή, στο εσωτερικό τους ή στον πρωκτό.
Ενας από τους λόγους που αυτά τα νοσήματα μεταδίδονται ταχύτατα είναι η άτυπή τους μορφή, καθώς η συμπτωματολογία καθυστερεί μέρες ή και μήνες μέχρι να εμφανιστεί, σύμφωνα με την κυρία Πιτσιλλίδη. Τα κονδυλώματα, λόγου χάρη, μπορεί να παρουσιαστούν δυο εβδομάδες έως και τρεις μήνες μετά τη μόλυνση (ίσως και περισσότερο), ενώ τα συμπτώματα του έρπητα των γεννητικών οργάνων μπορεί να εμφανιστούν ακόμη και μετά από έναν μήνα: «Ο έρπης εμφανίζεται συχνά το καλοκαίρι σαν σπυράκια με φυσαλίδες, που πονάνε αρκετά και είναι εμφανή, και είναι αρκετά σύνηθες στους άντρες. Όσον αφορά τις γυναίκες, εμφανίζονται συχνότερα οι κολπίτιδες το καλοκαίρι», προσθέτει η ειδικός.
Προσοχή στους κινδύνους
Προτού αποχωρίσουμε για τον καλοκαιρινό μας προορισμό θα ήταν καλό να γνωρίζουμε ήδη εάν ο οργανισμός μας δίνει μάχη με κάποιο από αυτά τα νοσήματα, για να μη γίνει ο πρώτος κρίκος της μεγάλης αλυσίδας διασποράς. «Ένας κλασικός γυναικολογικός έλεγχος, όπως το τεστ ΠΑΠ, θα αποκαλύψει κάποια κολπίτιδα ή κάποια μυκητίαση, ακόμα και τον ιό HPV. Μια απλή κολπική εξέταση θα μπορούσε να δείξει τη μυκητίαση», επισημαίνει η ειδικός.
Οι κίνδυνοι, ωστόσο, δεν καραδοκούν μόνο στη συχνή εναλλαγή των συντρόφων, καθώς και ζευγάρια σε μακροχρόνιες σχέσεις θα μπορούσαν να διατρέχουν παρόμοιο κίνδυνο, ειδικά εάν θελήσουν να εμπλουτίσουν τις σεξουαλικές τους εμπειρίες σε απροσδόκητα μέρη.
Δεν είναι λίγες οι φορές που οι καλοκαιρινοί έρωτες έχουν αποτυπωθεί στη μικρή και μεγάλη οθόνη, με τη σεξουαλική πράξη να έχει μεταφερθεί από το κρεβάτι του ξενοδοχείου στην παραλία, στη θάλασσα, ακόμα και στην πισίνα. Οι χαλαρότερες συνθήκες, άλλωστε, ευνοούν και το λίγο παραπάνω αλατοπίπερο στις σεξουαλικές επαφές.
Οι γυναίκες, όμως, και πάλι θα πρέπει να είναι ενήμερες για τους παράγοντες που θα μπορούσαν να διαταραξούν τη φυσιολογία του κόλπου. «Οι κολπίτιδες είναι αρκετά συχνές λόγω της χρήσης της πισίνας αλλά και της αλλαγής των συνήθειών μας εν γένει το καλοκαίρι. Ο γυναικείος οργανισμός είναι πιο επιρρεπής σε κολπίτιδες και σε μύκητες» εξηγεί η κυρία Πιτσιλλίδη. Οι μικροοργανισμοί κρύβονται κυρίως στην περίμετρο της πισίνας, αλλά και μέσα στο νερό, σε περίπτωση που δεν πραγματοποιείται τακτικός και ενδελεχής καθαρισμός.
Αντίστοιχα, και η άμμος θα μπορούσε να ευνοήσει τη δημιουργία μυκητιάσεων και πολύ περισσότερο στις γυναίκες. Το 2015, επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Χαβάης ανακοίνωσαν ότι τα βακτήρια από τα λύματα που καταλήγουν στη θάλασσα φτάνουν στην άμμο της παραλίας και «κρύβονται» μέσα στις βιομεμβράνες που αυτή περιέχει, με αποτέλεσμα να πολλαπλασιάζονται και να αναπτύσσονται ανενόχλητα.
Η άμεση επαφή με τα βράχια θα πρέπει επίσης να αποφεύγεται, καθώς ορισμένα στοιχεία συσχετίζουν τη σεξουαλική επαφή σε πετρώδεις παραλίες με τον κίνδυνο βακτηριακών λοιμώξεων.
Όσον αφορά τη σεξουαλική πράξη στο νερό, από τη μία, το προφυλακτικό είναι αδύνατον να χρησιμοποιηθεί σωστά κάτω από το νερό, καθώς είναι ναι μεν κατασκευασμένα να αντέχουν τα λιπαντικά με βάση το νερό, αλλά δεν θα πρέπει να βυθίζονται εξολοκλήρου στο νερό.
Eκτός αυτού, η ζέστη θα μπορούσε να αλλοιώσει τη σύσταση των προφυλακτικών, επομένως αποφύγετε να τα αποθηκεύετε σε περιβάλλοντα όπου αναπτύσσεται υψηλή θερμοκρασία, όπως το ντουλαπάκι του αυτοκινήτου.
Από την άλλη, οι επαφές στο νερό αυξάνουν τον κίνδυνο μόλυνσης από κάποιο σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα, επειδή το νερό απομακρύνει τα φυσικά λιπαντικά του δέρματος (το σμήγμα), επιτρέποντας μεγαλύτερη τριβή, η οποία πολλαπλασιάζει τον κίνδυνο μικρών εκδορών που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως «πύλες» για την είσοδο βακτηρίων.
HPV, ένα μεγάλο κεφάλαιο
Το συχνότερο ΣΜΝ παγκοσμίως είναι ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV), καθώς εκτιμάται ότι τουλάχιστον το 80% των γυναικών θα έχει μολυνθεί με τον ιό HPV μέχρι την ηλικία των 50 ετών, ενώ ανιχνεύεται σε ποσοστό μεγαλύτερο από 99% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Γι’ αυτό και πολλές φορές υπάρχει ανησυχία ορισμένων γυναικών σχετικά με την εξέλιξη και την επικινδυνότητά του.
Υπάρχουν και καλά νέα όμως, καθώς ο ιός εντοπίζεται από τη διενέργεια ενός απλού τεστ ΠΑΠ: «O HPV ανιχνεύεται περισσότερο πλέον γιατί έχουν ενταθεί οι προληπτικοί έλεγχοι και είμαστε πιο συνειδητοποιημένοι, επειδή έχει αποδειχθεί η σχέση του με τον καρκινο του τραχήλου της μήτρας» συμπληρώνει η κυρία Πιτσιλλίδη.
Η πλειοψηφία των λοιμώξεων είναι παροδικές ασυμπτωματικές και δεν προκαλούν κλινικό ενδιαφέρον, γιατί το ανοσολογικό σύστημα τις περιορίζει και τις καταστέλλει.
Μαζί με τις σωστές σεξουαλικές πρακτικές και τη χρήση προφυλακτικού, εξίσου σημαντικό προληπτικό όπλο έναντι του ιού θεωρείται το εμβόλιο, το οποίο πλέον χορηγείται δωρεάν όχι μόνο στα κορίτσια, αλλά και στα αγόρια.
Μετά από απόφαση του υπουργείου Υγείας και την εισήγηση της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, μόλις πριν από έναν χρόνο ανανεώθηκε το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Παιδιών και Εφήβων, συστήνοντας τον εμβολιασμό κατά των ιών των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) τόσο στα κορίτσια όσο και στα αγόρια για τις ηλικίες 9-18 ετών. «Με τη χρήση των εμβολίων, εκτιμούμε ότι θα βελτιωθεί αυτή η κατάσταση και σε περίπτωση που εμβολιάζονται σωστά», διευκρινίζει η κυρία Πιτσιλλίδη.
Πώς θα προστατευτούμε αποτελεσματικά
Σύμφωνα με την κυρία Πιτσιλλίδη, η σωστή χρήση του προφυλακτικού είναι το Α και το Ω των ασφαλών επαφών και αποτελεί το ιδανικότερο μέσο προφύλαξης. Και σε αυτή την περίπτωση, όμως, χρειάζεται προσοχή, καθώς, για παράδειγμα, ο ιός HPV μπορεί να μεταδοθεί και με τη χρήση προφυλακτικού, καθώς ο άντρας θα μπορούσε να έχει παρουσιάσει κονδυλώματα στη βουβωνική περιοχή και όχι μόνο στο πέος.
Για να αποφύγουν οι γυναίκες τον κίνδυνο μόλυνσης από την παραλία, συστήνεται να απλώνουν μια πετσέτα για να καθίσουν ή να προτιμούν μια ξαπλώστρα, αποφεύγοντας την άμεση επαφή με την άμμο. Το ίδιο θα πρέπει να κάνουν και όταν πρόκειται να παραθερίσουν σε μια βραχώδη παραλία.
Τα στενά ρούχα, αλλά και το βρεγμένο μαγιό δημιουργούν επίσης τις καλύτερες συνθήκες ανάπτυξης μυκητιάσεων και κολπίτιδας, επομένως, φροντίστε να αλλάζετε το μαγιό σας με το που βγείτε από τη θάλασσα.
Σε περίπτωση που θελήσετε όντως να είστε λίγο πιο περιπετειώδεις με τις σεξουαλικές σας εμπειρίες και προτιμήσετε κάποιον εξωτερικό χώρο, φροντίστε να ξαπλώσετε σε κάποιο «υπόστρωμα», όπως κάποια πετσέτα, sleeping bag ή λεπτή κουβέρτα.
Κι αν ο/η παρτενέρ μου δεν είναι τόσο συνεπής στις εξετάσεις για ΣΜΝ; Σύμφωνα με την κύρια Πιτσιλλίδη, δεν θα πρέπει να υπάρχουν δισταγμοί για να ανοίξει μια τέτοια συζήτηση μεταξύ συντρόφων πριν από τη σεξουαλική επαφή, για την προστασία και των δύο.
Ακόμα και άλλοι παράγοντες, όμως, όπως η υπερκατανάλωση αλκοόλ θα μπορούσε να ρίξει τις άμυνές μας και να μας οδηγήσει στο απροφύλακτο σεξ.
Το καλοκαίρι έφυγε
Η ανίχνευση και η εξέταση ενός αφροδίσιου νοσήματος θεωρείται επικακτική μετά τη λήξη των καλοκαιρινών διακοπών, όχι μόνο για να ελαχιστοποιηθεί όσο το δυνατόν περισσότερο η διασπορά, αλλά και επειδή, σε περίπτωση που δεν ελεγχθεί, θα μπορούσε να εγείρει ζητήματα γονιμότητας ιδιαίτερα στις γυναίκες, οι οποίες είναι γενικότερα πιο ευπαθείς λόγω της ανατομίας των γεννητικών τους οργάνων.
Για παράδειγμα, εάν δεν αντιμετωπιστούν εγκαίρως τα χλαμύδια και η γονόροια, η λοίμωξη θα μπορούσε να προχωρήσει στα ενδότερα του οργανισμού, στην πύελο, δημιουργώντας φλεγμονές που με τη σειρά τους ενδέχεται να προκαλέσουν δυσκολία στη σύλληψη, εξωμήτριο κύηση ή επιπλοκές στην εγκυμοσύνη.
Θα μπορούσαν όμως και άλλα εσωτερικά μέρη του σώματος να επηρεαστούν από μια λοίμωξη με γονόρροια, για παράδειγμα, όπως η καρδιά και το νευρολογικό σύστημα.
Οσον αφορά τους άνδρες, αυτοί με την επιστροφή τους μπορούν να υποβληθούν σε μοριακή ή αιματολογική εξέταση, οι οποίες αμφότερες καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ΣΜΝ.
Δυστυχώς, παρά τη μεγαλύτερη πρόσβαση στην πληροφορία σχετικά με τις υγιείς σεξουαλικές πρακτικές, τα ΣΜΝ και τη σεξουαλική υγεία, ακόμα υπάρχει διστακτικότητα στην εξέταση από πλευράς των ανδρών και μάλιστα περίπτωση που υπάρχουν συμπτώματα, σύμφωνα με την κυρία Πιτσιλλίδη.
Μόνο όμως με τη σωστή ενημέρωση και τη σωστή χρήση προφυλακτικού, οι βαλίτσες μας θα γεμίσουν με ωραίες αναμνήσεις, κοχύλια και άλλα σουβενίρ που θα μας κάνουν να αναπολούμε το καλοκαίρι, όταν πια θα έχει παρέλθει, χωρίς να το θυμόμαστε με πικρία, έχοντας την επιθυμία να γυρίσουμε πίσω το χρόνο για να τα κάνουμε όλα σωστότερα και όχι για να τα ζήσουμε όλα από την αρχή.
