Τίποτα καλό δεν προοιωνίζεται για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις η πολεμική ρητορική του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που σχεδόν καθημερινά εκτοξεύει ωμές απειλές εναντίον της Αθήνας.
Από τη Σμύρνη, όπου βρέθηκε την περασμένη Πέμπτη για να παρακολουθήσει την τελική φάση της τουρκικής αποβατικής άσκησης «Efes 2022», ο Ερντογάν κάλεσε την Ελλάδα «να συμμαζέψει τα μυαλά της, να μείνει μακριά από τα όνειρα, τις δηλώσεις και τις ενέργειες που θα την οδηγήσουν σε αποτελέσματα που θα μετανιώσει όπως συνέβη πριν από έναν αιώνα», θέλοντας να δημιουργήσει συνειρμούς της σημερινής εποχής με τη μικρασιατική εκστρατεία και την Καταστροφή της Σμύρνης το 1922.
Σε ένα παραληρηματικού τύπου κρεσέντο, ο «σουλτάνος» επέμεινε στους ισχυρισμούς των τελευταίων μηνών -τους οποίους στη συνέχεια τουιτάρισε και στα ελληνικά- για τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. «Οι προσπάθειες να εντάξουν τα αποστρατιωτικοποιημένα νησιά σε ασκήσεις του ΝΑΤΟ και τρίτες χώρες και να εμπλέξουν κι αυτές δεν σημαίνουν τίποτα πέρα από μια προσπάθεια που θα έχει καταστροφικό τέλος», είπε ο Ερντογάν αποκαλύπτοντας την οργή του εναντίον της Ελλάδας με μια φρασεολογία που σχεδόν παραπέμπει σε εμπόλεμη κατάσταση.
Η κυβέρνηση πάντως επέμεινε σε μια ψύχραιμη αντιμετώπιση της κατάστασης, με τον κυβερνητικό εκπρόσωπο να χαρακτηρίζει «αξιοπρόσεκτο ότι ο Ερντογάν επέλεξε να εκφραστεί στα ελληνικά» και πρόσθεσε: «Είναι γνωστό ότι η ελληνική είναι η γλώσσα της λογικής, της ελευθερίας και του δικαίου. Οι μητρικοί της χρήστες και ο Δυτικός κόσμος το γνωρίζουν άριστα. Η τακτική που έχει επιλέξει η Τουρκία δεν εμπίπτει σε καμία από αυτές τις εκδοχές».
Κινούμενος σε μια κατεύθυνση που θυμίζει δρόμο χωρίς επιστροφή, ο Ερντογάν κατέληξε στην ομιλία της Πέμπτης απευθυνόμενος στην ελληνική κυβέρνηση με τα εξής: «Συνέλθετε! Η Τουρκία δεν θα απεμπολήσει τα δικαιώματά της στο Αιγαίο. Οπως δεν θα σταματήσει, όταν χρειαστεί, να κάνει χρήση των δικαιωμάτων που της δίνει το Διεθνές Δίκαιο στο ζήτημα της στρατιωτικοποίησης των νησιών».
Το χρονολόγιο των δηλώσεων της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας από τις 23 Μαΐου, όταν ο Ταγίπ Ερντογάν αναφώνησε «Μητσοτάκης γιοκ» διαμαρτυρόμενος για την απόφαση του Ελληνα πρωθυπουργού να δημοσιοποιήσει τις τουρκικές διεκδικήσεις στο αμερικανικό Κογκρέσο, δεν επιτρέπει καμία παρερμηνεία. Δεν έχουμε να κάνουμε με μια συνηθισμένη έξαρση της τουρκικής προκλητικότητας, με αναμάσημα των γνωστών, υποτίθεται, διεκδικήσεων που λανθασμένα πολλές φορές αποκαλούνται ως «αναθεωρητική ατζέντα».
Ο «σουλτάνος» δεν κρύβει ότι είναι εξοργισμένος. Ο μεγάλος θυμός του είναι άγνωστο πού θα καταλήξει και στην Αθήνα ουδείς διακινδυνεύει προβλέψεις. «Η Τουρκία έχει αλλάξει πίστα. Η Τουρκία δεν ηρεμεί και δεν θα ηρεμήσει», λέει στο «ΘΕΜΑ» κυβερνητικό στέλεχος εξηγώντας την άποψή του ότι ο Ερντογάν προς το παρόν «μετράει αντιδράσεις και δεν έχει αποφασίσει ακόμη για το τι θα κάνει».
Ο Ομέρ Τσελίκ, εκπρόσωπος του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν, ανέβασε τρεις φωτογραφίες από την τουρκική αποβατική άσκηση «Efes» που απεικονίζουν πλήγματα πυροβολικού, πυραύλους αέρος-εδάφους και βολές από επιθετικά ελικόπτερα και συνόδευσε με τέσσερις τουρκικές λέξεις που μεταφράζονται ως εξής: «Μπορεί να έρθουμε ξαφνικά ένα βράδυ…».
Αν και οι απειλές είναι ξεκάθαρες, ζητήσαμε από έναν εξέχοντα απόστρατο αξιωματικό να αποκωδικοποιήσει τις τουρκικές προειδοποιήσεις και να μας εξηγήσει πού το πάει η Αγκυρα. «Ο Ερντογάν, όταν συνδιαλέγεσαι μαζί του, δίνει δύο επιλογές: ή αποδέχεσαι τα τετελεσμένα που δημιουργώ ή αντιμετωπίζεις τον στρατό μου», μας απαντά ευθέως.
«Το έχει χοντρύνει όσο ποτέ!»
Αποτυπώντας το σκηνικό που σχηματοποιείται από τις καθημερινές επιθετικές δηλώσεις των Τούρκων, ο ίδιος στρατιωτικός επισημαίνει για τον Ερντογάν: «Εχει δημιουργήσει ένα κρεσέντο το οποίο κάπου πρέπει να φτάσει, κάπως πρέπει να κλιμακωθεί και να οδηγηθεί σε κάποιου είδους κορύφωση».
Πριν από λίγα 24ωρα, μιλώντας στο συνέδριο που διοργάνωσαν το «ΘΕΜΑ» και το ygeiamou.gr, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανέφερε: «Εύχομαι και ελπίζω και ενθαρρύνω ανοιχτά την Τουρκία αυτή η ρητορική να μη μεταφραστεί και σε παραπάνω ένταση στο πεδίο», διαβεβαιώνοντας ότι «σε κάθε περίπτωση, η Ελλάδα έχει αποδείξει ιστορικά ότι είναι έτοιμη να υπερασπιστεί την κυριαρχία και τα κυριαρχικά της δικαιώματα».
«Δεν θυμάμαι τέτοια κλιμάκωση ποτέ των ποτών!», εξομολογείται παράγοντας με πείρα στον χειρισμό των ελληνοτουρκικών θεμάτων σε διαφορετικές κυβερνήσεις και εκτιμά ότι ο Ερντογάν «το έχει χοντρύνει όσο ποτέ! Ο τουρκικός Τύπος έχει καθημερινά πρώτο θέμα την Ελλάδα, είναι ξεκάθαρο ότι έχουν πάρει γραμμή από το προεδρικό μέγαρο».
Το ίδιο πρόσωπο, ωστόσο, αφήνει μια χαραμάδα ότι η κατάσταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν θα οδηγηθεί σε κρίση μέσα στους θερινούς μήνες διότι κάτι τέτοιο θα έπληττε την τουριστική σεζόν και της Τουρκίας, σε μια εποχή που η οικονομία της έχει απόλυτη ανάγκη τα έσοδα από τους ξένους τουρίστες. Εκτός από την οικονομική διάσταση πιθανής αντιπαράθεσης, η ανάλυση αυτή λέει ότι ο Ερντογάν δεν μπορεί να προκαλέσει επεισόδιο και με πολιτικούς ή γεωπολιτικούς όρους. «Θεωρώ ότι αν έχει μάθει από το πάθημα του Πούτιν στην Ουκρανία δεν θα αποπειραθεί να προκαλέσει μια μείζονα στρατιωτική κρίση», σημειώνει διπλωμάτης που έχει υπηρετήσει σε κρίσιμα πόστα και μιλώντας στο «ΘΕΜΑ» εκφράζει τον προβληματισμό του για την τοξικότητα που επικρατεί εναντίον της Ελλάδας στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης και τις συνεχείς -τρελά επιθετικές- δηλώσεις του Ερντογάν και των στενών του συνεργατών σε βάρος της χώρας μας.
Με διακομματική συναίνεση όχι μόνο με τον Ντεβλέτ Μπαχτσελί, αλλά και με τους κεμαλικούς του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου και το Καλό Κόμμα της Μεράλ Ακσενέρ, τις τελευταίες εβδομάδες στην Τουρκία οικοδομείται μια κατάσταση που μοιάζει με προσπάθεια δαιμονοποίησης της Ελλάδας. Η τουρκική πολιτική ηγεσία εκπαιδεύει τις πλατιές μάζες της κοινής γνώμης με θεωρίες περί νησιών που βρίσκονται υπό ελληνική κυριαρχία παρανόμως, δήθεν και παρά τις προβλέψεις διεθνών συνθηκών.
Πώς αντιδρά η ελληνική κυβέρνηση στον λεκτικό εκτροχιασμό και τις ευθείες απειλές του Ερντογάν; «Είναι υποχρέωση της χώρας μας να εγείρει την τουρκική προκλητικότητα στα διεθνή fora και να αναζητεί, όπως οποιαδήποτε χώρα θα έκανε, τη στήριξη των συμμάχων μας. Είτε μιλάμε για τις ΗΠΑ, είτε για την Ευρωπαϊκή Ενωση», επεσήμανε ο πρωθυπουργός.
Στο πλαίσιο αυτό, το υπουργείο Εξωτερικών έδωσε στη δημοσιότητα 16 χάρτες οι οποίοι απεικονίζουν τις τουρκικές διεκδικήσεις όπως αυτές εγείρονται μονομερώς ιδίως τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Οι χάρτες ξεκινούν από το status quo που είχε κατοχυρωθεί με τις Συνθήκες της Λωζάννης (1923) και των Παρισίων (1947), αποτυπώνονται οι τουρκικές αξιώσεις όπως αυτές ξεκίνησαν με τις παράνομες αδειοδοτήσεις της κρατικής τουρκικής εταιρείας πετρελαίου (ΤΡΑΟ) για εξερεύνηση κοιτασμάτων πετρελαίου σε περιοχές ελληνικής υφαλοκρηπίδας στο Βόρειο Αιγαίο το 1973, συμπεριλαμβάνουν την προσπάθεια υφαρπαγής της ευθύνης για έρευνα και διάσωση στο μισό Αιγαίο τη δεκαετία του ’80, τη θεωρία των «γκρίζων ζωνών» τη δεκαετία του ’90, την κλιμάκωση με νέες άδειες στην Ανατολική Μεσόγειο, το μονομερές εύρημα της υποτιθέμενης τουρκικής «Γαλάζιας Πατρίδας», το ανυπόστατο «τουρκολιβυκό μνημόνιο» μέχρι την τουρκική θεωρία περί του καθεστώτος αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του Αιγαίου.
«Με τους χάρτες αποδεικνύουμε την έκταση των τουρκικών διεκδικήσεων σε βάρος των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων και δείχνουμε στη Δύση γιατί ο Ερντογάν είναι ένας επίδοξος Πούτιν. Η κλιμάκωση δεν είναι ακόμη αναπόφευκτη, όμως τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί», τονίζει διπλωματικός παράγοντας. Η πρόσφατη έκκληση του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια στο μεγάλο μέρος της τουρκικής κοινωνίας που «προσβλέπει σε μια ευρωπαϊκή πορεία για την Τουρκία» δεν είναι ήσσονος σημασίας, αφού ενημερώνει την κοινή γνώμη της γειτονικής χώρας ότι με την ακολουθούμενη πολιτική από τον Ερντογάν η Τουρκία απομακρύνεται ακόμη περισσότερο από τον ευρωπαϊκό δρόμο.
Γιατί ο Ερντογάν κλιμακώνει τώρα
Το 2023 συμπληρώνονται 100 χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης και τη δημιουργία της σύγχρονης Τουρκικής Δημοκρατίας από τον Κεμάλ Ατατούρκ. «Ο Ερντογάν αναμετράται με τον Ατατούρκ», τονίζει κυβερνητικό στέλεχος που στο παρελθόν είχε επαφές με αξιωματούχους της τουρκικής κυβέρνησης. Στρατιωτικός με πείρα δεκαετιών αναφέρει ότι ο Ερντογάν αυτοπαγιδεύτηκε στην προσπάθειά του να γίνει ο επόμενος πατέρας του τουρκικού έθνους, αντικαθιστώντας τον Κεμάλ. Στην προσπάθειά του αυτή, ο πρόεδρος της Τουρκίας χρησιμοποιεί τους μετανάστες, εργαλειοποιώντας τα κύματα των ανθρώπων που αναζητούν στην Ευρώπη ένα καλύτερο μέλλον χωρίς φτώχεια, απειλεί με τον στρατό του και προσπαθεί να αξιοποιήσει τη μουσουλμανική θρησκεία, βάζοντας σε πρώτο πλάνο τις προσπάθειες εξισλαμισμού ακόμη και οικουμενικών μνημείων όπως η Αγια-Σοφιά.
«Για να πετύχει τον σχεδιασμό του και να γίνει ο νέος Κεμάλ στη θέση του Ατατούρκ, ο Ερντογάν πρέπει να έχει εδαφικά κέρδη να επιδείξει, γι’ αυτό και πορεύεται με τη λογική της “Γαλάζιας Πατρίδας” που καλύπτει μια τεράστια θαλάσσια περιοχή 462.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων», εξηγεί έμπειρος στρατιωτικός.
Σενάρια στρατιωτικής κλιμάκωσης
Μετά την κρίση με το «Oruc Reis» το καλοκαίρι του 2020, επιχειρήθηκε η αποκατάσταση της επικοινωνίας με την Αγκυρα, όμως οι Τούρκοι -όπως αναφέρει αρμόδια πηγή- δεν ήταν διατεθειμένοι για ουσιαστική συζήτηση. Είναι προφανές ότι οι Ελληνες διπλωμάτες δεν θα μπορούσαν ποτέ να συζητήσουν για θέματα που έθεταν με έμφαση και ένταση οι αξιωματούχοι της Αγκυρας, όπως η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, και έτσι φτάνουμε στα τέλη του φετινού Μαΐου που ο Ερντογάν ανακοινώνει ότι δεν θα συναντηθεί ξανά με τον Ελληνα πρωθυπουργό και δηλώνει ότι σταματά όλες τις προγραμματισμένες επαφές μεταξύ κρατικών ή και κυβερνητικών αξιωματούχων της Τουρκίας με την Ελλάδα.
Μετά το κλείσιμο των διπλωματικών και στρατιωτικών διαύλων επικοινωνίας ο Ερντογάν «θα προκαλεί με την προσδοκία να διολισθήσουμε σε κάποιο ατύχημα. Ισως επιχειρήσει επανάληψη των δραματικών γεγονότων που συνέβησαν το καλοκαίρι του 2020, όπου οι ελληνικές και οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις είχαν αναπτυχθεί σε όλο το τόξο από τα Στενά μέχρι το Καστελόριζο», προβλέπει αρμόδια πηγή. Πόσο πιθανό όμως είναι ένα ατύχημα στο Αιγαίο που θα μπορούσε να εξελιχθεί σε επεισόδιο; «Την πιθανότητα αυτή ουδείς μπορεί να παραγνωρίσει, όπως η επακούμβηση τον Αύγουστο του 2020 ανάμεσα στη φρεγάτα “Λήμνος” και το τουρκικό πολεμικό “Kemal Reis”, που υπέστη σημαντικές ζημιές», εξηγεί στρατιωτική πηγή. Μεταξύ των σεναρίων που θα μπορούσαν να ενεργοποιήσουν οι Τούρκοι για να προκαλέσουν αντιπαράθεση είναι πάντοτε η κίνηση τουρκικών αλιευτικών εντός ελληνικών χωρικών υδάτων ή και η αποστολή ομάδων από μετανάστες σε κάποιο νησί του οποίου την κυριαρχία αμφισβητούν ως «γκρίζα ζώνη» ή θεωρούν «στρατιωτικοποιημένο».
«Είμαστε έτοιμοι για όλα τα ενδεχόμενα, σε αυξημένη εγρήγορση και ετοιμότητα», διαβεβαιώνει ανώτατη στρατιωτική πηγή με την οποία συνομίλησε το «ΘΕΜΑ». «Παρακολουθούμε, βλέπουμε, ακούμε, έχουμε άποψη και γνώση για το τι γίνεται. Δεν πρόκειται να αφήσουμε τίποτα αναπάντητο», τονίζει το ίδιο πρόσωπο.
Μόλις 18 ημέρες πριν από τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη, ο Ερντογάν οδηγεί τις ελληνοτουρκικές σχέσεις σε πορεία εκτροχιασμού, λειτουργώντας ως επικεφαλής μιας περιφερειακής δύναμης που αδιαφορεί για τους διεθνείς συσχετισμούς. Αγνωστο είναι επί του παρόντος τι θα συμβεί αν το διήμερο 29-30 Ιουνίου στην Ισπανία οι ηγέτες των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ αποφασίσουν διεύρυνση με την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας, παρά τις αντιδράσεις της Τουρκίας. Στην πιθανότητα αυτή θα πρόκειται για ένα ξεκάθαρο μήνυμα των Ηνωμένων Πολιτειών και των άλλων ισχυρών δυτικών συμμάχων προς τον Ερντογάν: «Μαζέψου, ως εδώ, δεν σηκώνει άλλον εκβιασμό». Το ερώτημα είναι αν ο Ερντογάν θα δείξει ακόμη μεγαλύτερη νευρικότητα στο ενδεχόμενο όπου η ένταξη Σουηδίας – Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ προχωρήσει χωρίς η Τουρκία να λάβει τα ανταλλάγματα που προσδοκά και πώς θα λειτουργήσει η εξέλιξη αυτή στις ήδη διαταραγμένες ελληνοτουρκικές σχέσεις.
